ते ते कर्मत्वगताः पुद्गलकायाः पुनरपि जीवस्य ।
संजायन्ते देहा देहान्तरसंक्रमं प्राप्य ।।१७०।।
ये ये नामामी यस्य जीवस्य परिणामं निमित्तमात्रीकृत्य पुद्गलकायाः स्वयमेव
कर्मत्वेन परिणमन्ति, अथ ते ते तस्य जीवस्यानादिसंतानप्रवृत्तशरीरान्तरसंक्रान्तिमाश्रित्य
स्वयमेव च शरीराणि जायन्ते । अतोऽवधार्यते न कर्मत्वपरिणतपुद्गलद्रव्यात्मकशरीरकर्ता
पुरुषोऽस्ति ।।१७०।।
अथात्मनः शरीरत्वाभावमवधारयति —
परिणताः पोग्गलकाया पुद्गलस्कन्धाः पुणो वि जीवस्स पुनरपि भवान्तरेऽपि जीवस्य संजायंते देहा
संजायन्ते सम्यग्जायन्ते देहाः शरीराणीति । किं कृत्वा । देहंतरसंकमं पप्पा देहान्तरसंक्रमं भवान्तरं
प्राप्य लब्ध्वेति । अनेन किमुक्तं भवति — औदारिकादिशरीरनामकर्मरहितपरमात्मानमलभमानेन जीवेन
यान्युपार्जितान्यौदारिकादिशरीरनामकर्माणि तानि भवान्तरे प्राप्ते सत्युदयमागच्छन्ति, तदुदयेन
नोकर्मपुद्गला औदारिकादिशरीराकारणे स्वयमेव परिणमन्ति । ततः कारणादौदारिकादिकायानां जीवः
कर्ता न भवतीति ।।१७०।। अथ शरीराणि जीवस्वरूपं न भवन्तीति निश्चिनोति — ओरालिओ य
देहो औदारिकश्च देहः देहो वेउव्विओ य देहो वैक्रियकश्च तेजसिओ तैजसिकः आहारय
कम्मइओ आहारकः कार्मणश्च पोग्गलदव्वप्पगा सव्वे एते पञ्च देहाः पुद्गलद्रव्यात्मकाः सर्वेऽपि
અન્વયાર્થઃ — [कर्मत्वगताः] કર્મપણે પરિણમેલા [ते ते] તે તે [पुद्गलकायाः]
પુદ્ગલકાયો [देहान्तरसंक्रमं प्राप्य] દેહાંતરરૂપ ફેરફારને પામીને [पुनः अपि] ફરી ફરીને
[जीवस्य] જીવને [देहाः] શરીરો [संजायन्ते] થાય છે.
ટીકાઃ — જે જીવના પરિણામને નિમિત્તમાત્ર કરીને જે જે આ પુદ્ગલકાયો
સ્વયમેવ કર્મપણે પરિણમે છે, તે જીવને અનાદિ સંતતિરૂપે (પ્રવાહરૂપે) પ્રવર્તતા દેહાંતરરૂપ
(ભવાંતરરૂપ) ફેરફારનો આશ્રય કરીને તે તે પુદ્ગલકાયો સ્વયમેવ શરીરો (-શરીરોરૂપે,
શરીરો થવામાં નિમિત્તરૂપે) થાય છે. આથી નક્કી થાય છે કે કર્મપણે પરિણમેલા
પુદ્ગલદ્રવ્યાત્મક શરીરનો કર્તા આત્મા નથી.
ભાવાર્થઃ — જીવના પરિણામને નિમિત્તમાત્ર કરીને જે પુદ્ગલો સ્વયમેવ કર્મરૂપે
પરિણમે છે, તે પુદ્ગલો જ અન્ય ભવમાં શરીર બનવામાં નિમિત્તભૂત થાય છે અને
નોકર્મપુદ્ગલો સ્વયમેવ શરીરરૂપે પરિણમે છે. માટે શરીરનો કર્તા આત્મા નથી. ૧૭૦.
હવે આત્માને શરીરપણાનો અભાવ નક્કી કરે છેઃ —
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
જ્ઞેયતત્ત્વ-પ્રજ્ઞાપન
૩૨૩