यथात्र सप्रदेशत्वे सति लोध्रादिभिः कषायितत्वात् मञ्जिष्ठरङ्गादिभिरुपश्लिष्टमेकं
रक्तं दृष्टं वासः, तथात्मापि सप्रदेशत्वे सति काले मोहरागद्वेषैः कषायितत्वात् कर्मरजोभि-
रुपश्लिष्ट एको बन्धो दृष्टव्यः, शुद्धद्रव्यविषयत्वान्निश्चयस्य ।।१८८।।
अथ निश्चयव्यवहाराविरोधं दर्शयति —
एसो बंधसमासो जीवाणं णिच्छयेण णिद्दिट्ठो ।
अरहंतेहिं जदीणं ववहारो अण्णहा भणिदो ।।१८९।।
ટીકાઃ — જેમ જગતમાં વસ્ત્ર સપ્રદેશ હોતાં લોધર વગેરે વડે કષાયિત થવાથી
મજીઠ વગેરેના રંગ વડે શ્લિષ્ટ થયું થકું એકલું જ રંગિત જોવામાં આવે છે, તેમ આત્મા
પણ સપ્રદેશ હોતાં કાળે મોહ -રાગ -દ્વેષ વડે *કષાયિત થવાથી કર્મરજ વડે શ્લિષ્ટ થયો થકો
એકલો જ બંધ છે એમ દેખવું (-માનવું), કારણ કે નિશ્ચયનો વિષય શુદ્ધ દ્રવ્ય છે. ૧૮૮.
હવે નિશ્ચય અને વ્યવહારનો અવિરોધ દર્શાવે છેઃ —
– આ જીવ કેરા બંધનો સંક્ષેપ નિશ્ચય ભાખિયો
અર્હંતદેવે યોગીને; વ્યવહાર અન્ય રીતે કહ્યો.૧૮૯.
अथ पूर्वोक्तज्ञानावरणादिप्रकृतीनां जघन्योत्कृष्टानुभागस्वरूपं प्रतिपादयति —
सुहपयडीण विसोही तिव्वो असुहाण संकिलेसम्मि ।
विवरीदो दु जहण्णो अणुभागो सव्वपयडीणं ।।“१३।।
अणुभागो अनुभागः फलदानशक्तिविशेषः भवतीति क्रियाध्याहारः । कथम्भूतो भवति । तिव्वो
तीव्रः प्रकृष्टः परमामृतसमानः । कासां संबन्धी । सुहपयडीणं सद्वेद्यादिशुभप्रकृतीनाम् । कया कारण-
भूतया । विसोही तीव्रधर्मानुरागरूपविशुद्धया । असुहाण संकिलेसम्मि असद्वेद्याद्यशुभप्रकृतीनां तु मिथ्या-
त्वादिरूपतीव्रसंक्लेशे सति तीव्रो हालाहलविषसदृशो भवति । विवरीदो दु जहण्णो विपरीतस्तु जघन्यो
गुडनिम्बरूपो भवति । जघन्यविशुद्धया जघन्यसंक्लेशेन च मध्यमविशुद्धया मध्यमसंक्लेशेन तु शुभा-
शुभप्रकृतीनां खण्डशर्करारूपः काञ्जीरविषरूपश्चेति । एवंविधो जघन्यमध्यमोत्कृष्टरूपोऽनुभागः कासां
संबन्धी भवति । सव्वपयडीणं मूलोत्तरप्रकृतिरहितनिजपरमानन्दैकस्वभावलक्षणसर्वप्रकारोपादेयभूतपरमात्म-
द्रव्याद्भिन्नानां हेयभूतानां सर्वमूलोत्तरकर्मप्रकृतीनामिति कर्मशक्तिस्वरूपं ज्ञातव्यम् ।।“
“
“
“
“
१३।। अथाभेद-
नयेन बन्धकारणभूतरागादिपरिणतात्मैव बन्धो भण्यत इत्यावेदयति — सपदेसो लोकाकाशप्रमितासंख्येय-
प्रदेशत्वात्सप्रदेशस्तावद्भवति सो अप्पा स पूर्वोक्तलक्षण आत्मा । पुनरपि किंविशिष्टः । कसायिदो
*કષાયિત = ઉપરક્ત; રંગાયેલો; મલિન.
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
જ્ઞેયતત્ત્વ-પ્રજ્ઞાપન
૩૪૯