अथ लौकिकलक्षणमुपलक्षयति —
णिग्गंथं पव्वइदो वट्टदि जदि एहिगेहिं कम्मेहिं ।
सो लोगिगो त्ति भणिदो संजमतवसंपजुत्तो वि ।।२६९।।
नैर्ग्रन्थ्यं प्रव्रजितो वर्तते यद्यैहिकैः कर्मभिः ।
स लौकिक इति भणितः संयमतपःसम्प्रयुक्तोऽपि ।।२६९।।
प्रतिज्ञातपरमनैर्ग्रन्थ्यप्रव्रज्यत्वादुदूढसंयमतपोभारोऽपि मोहबहुलतया श्लथीकृत-
शुद्धचेतनव्यवहारो मुहुर्मनुष्यव्यवहारेण व्याघूर्णमानत्वादैहिकक र्मानिवृत्तौ लौकिक
इत्युच्यते ।।२६९।।
अथानुकम्पालक्षणं कथ्यते —
तिसिदं बुभुक्खिदं वा दुहिदं दट्ठूण जो हि दुहिदमणो ।
पडिवज्जदि तं किवया तस्सेसा होदि अणुकं पा ।।“३६।।
तिसिदं बुभुक्खिदं वा दुहिदं दट्ठूण जो हि दुहिदमणो पडिवज्जदि तृषितं वा बुभुक्षितं वा दुःखितं
वा दृष्टवा कमपि प्राणिनं यो हि स्फु टं दुःखितमनाः सन् प्रतिपद्यते स्वीकरोति । कं कर्मतापन्नम् । तं
तं प्राणिनम् । कया । किवया कृपया दयापरिणामेन । तस्सेसा होदि अणुकं पा तस्य पुरुषस्यैषा प्रत्यक्षीभूता
शुभोपयोगरूपानुकम्पा दया भवतीति । इमां चानुकम्पां ज्ञानी स्वस्थभावनामविनाशयन्
હવે ‘લૌકિક’નું (અર્થાત્ લૌકિક જનનું) લક્ષણ કહે છેઃ —
નિર્ગ્રંથરૂપ દીક્ષા વડે સંયમતપે સંયુક્ત જે,
લૌકિક કહ્યો તેને ય, જો છોડે ન ઐહિક કર્મને. ૨૬૯.
અન્વયાર્થઃ — [नैर्ग्रन्थ्यं प्रव्रजितः] જે (જીવ) નિર્ગ્રંથપણે દીક્ષિત હોવાથી
[संयमतपःसम्प्रयुक्तः अपि] સંયમતપસંયુક્ત હોય તેને પણ, [यदि सः] જો તે [ऐहिकैः कर्मभिः
वर्तते] ઐહિક કાર્યો સહિત વર્તતો હોય તો, [लौकिकः इति भणितः] ‘લૌકિક’ કહ્યો છે.
ટીકાઃ — પરમ નિર્ગ્રંથતારૂપ પ્રવ્રજ્યાની પ્રતિજ્ઞા લીધી હોવાથી જે જીવ સંયમતપના
ભારને વહેતો હોય તેને પણ, જો તે મોહની બહુલતાને લીધે શુદ્ધચેતનવ્યવહારને છોડીને
નિરંતર મનુષ્યવ્યવહાર વડે ૧ઘૂમરી ખાતો હોવાથી ૨ઐહિક કર્મોથી અનિવૃત્ત હોય તો,
‘લૌકિક’ કહેવાય છે. ૨૬૯.
૧. ઘૂમરી ખાતો = આમ -તેમ ભમતો; ચક્કર ચક્કર ફરતો; ડામાડોળ વર્તતો.
૨. ઐહિક = દુન્વયી; લૌકિક.
૪૮૨પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-