Pravachansar (Gujarati). Gatha: 26.

કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]

જ્ઞાનતત્ત્વ-પ્રજ્ઞાપન

૪૩

अथात्मनोऽपि ज्ञानवत् सर्वगतत्वं न्यायायातमभिनन्दति —

सव्वगदो जिणवसहो सव्वे वि य तग्गया जगदि अट्ठा ।

णाणमयादो य जिणो विसयादो तस्स ते भणिदा ।।२६।।

सर्वगतो जिनवृषभः सर्वेऽपि च तद्गता जगत्यर्थाः ।

ज्ञानमयत्वाच्च जिनो विषयत्वात्तस्य ते भणिताः ।।२६।।

वा णाणादो णाणेण विणा कहं णादि अधिको वा ज्ञानात्सकाशात्तर्हि यथोष्णगुणाभावेऽग्निः शीतलो

भवन्सन् दहनक्रियां प्रत्यसमर्थो भवति तथा ज्ञानगुणाभावे सत्यात्माप्यचेतनो भवन्सन् कथं जानाति,
न कथमपीति । अयमत्र भावार्थः ---ये केचनात्मानमङ्गुष्ठपर्वमात्रं, श्यामाकतण्डुलमात्रं,

वटककणिकादिमात्रं वा मन्यन्ते ते निषिद्धाः । येऽपि समुद्घातसप्तकं विहाय देहादधिकं मन्यन्ते

तेऽपि निराकृता इति ।।२५।। अथ यथा ज्ञानं पूर्वं सर्वगतमुक्तं तथैव सर्वगतज्ञानापेक्षया भगवानपि

सर्वगतो भवतीत्यावेदयति ---सव्वगदो सर्वगतो भवति । स कः कर्ता । जिणवसहो जिनवृषभः

ભાવાર્થઃ — આત્માનું ક્ષેત્ર જ્ઞાનના ક્ષેત્રથી ઓછું માનવામાં આવે તો આત્માના ક્ષેત્રની બહાર વર્તતું જ્ઞાન ચેતનદ્રવ્ય સાથે સંબંધ નહિ હોવાને લીધે અચેતન ગુણ જેવું થવાથી જાણવાનું કામ ન કરી શકે, જેમ વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ વગેરે અચેતન ગુણો જાણી શકતા નથી તેમ. જો આત્માનું ક્ષેત્ર જ્ઞાનના ક્ષેત્રથી અધિક માનવામાં આવે તો જ્ઞાનના ક્ષેત્રની બહાર વર્તતો જ્ઞાનશૂન્ય આત્મા જ્ઞાન વિના જાણવાનું કામ ન કરી શકે, જેમ જ્ઞાનશૂન્ય ઘડો, વસ્ત્ર વગેરે પદાર્થો જાણી શકતા નથી તેમ. માટે આત્મા જ્ઞાનથી હીન પણ નથી, અધિક પણ નથી, જ્ઞાન જેવડો જ છે. ૨૪ -૨૫.

હવે જ્ઞાનની જેમ આત્માનું પણ સર્વગતપણું ન્યાયસિદ્ધ છે એમ કહે છેઃ —

છે સર્વગત જિનવર અને સૌ અર્થ જિનવરપ્રાપ્ત છે,

જિન જ્ઞાનમય ને સર્વ અર્થો વિષય જિનના હોઈને. ૨૬.

અન્વયાર્થઃ — [जिनवृषभः] જિનવર [सर्वगतः] સર્વગત છે [च] અને [जगति] જગતના [सर्वे अपि अर्थाः] સર્વ પદાર્થો [तद्गताः] જિનવરગત (જિનવરમાં પ્રાપ્ત) છે; [जिनः ज्ञानमयत्वात्] કારણ કે જિન જ્ઞાનમય છે [च] અને [ते] સર્વ પદાર્થો [विषयत्वात्] જ્ઞાનના વિષય હોવાથી [तस्य] જિનના વિષય [भणिताः] કહેવામાં આવ્યા છે.

< Previous Page Next Page >