यथा हि महिलानां प्रयत्नमन्तरेणापि तथाविधयोग्यतासद्भावात् स्वभावभूत एव मायोपगुण्ठनागुण्ठितो व्यवहारः प्रवर्तते, तथा हि केवलिनां प्रयत्नमन्तरेणापि तथाविध- योग्यतासद्भावात् स्थानमासनं विहरणं धर्मदेशना च स्वभावभूता एव प्रवर्तन्ते । अपि चाविरुद्धमेतदम्भोधरदृष्टान्तात् । यथा खल्वम्भोधराकारपरिणतानां पुद्गलानां गमनमवस्थानं गर्जनमम्बुवर्षं च पुरुषप्रयत्नमन्तरेणापि दृश्यन्ते, तथा केवलिनां स्थानादयोऽबुद्धिपूर्वका एव दृश्यन्ते । अतोऽमी स्थानादयो मोहोदयपूर्वकत्वाभावात् क्रियाविशेषा अपि केवलिनां क्रियाफलभूतबन्धसाधनानि न भवन्ति ।।४४।। अनीहिताः । केषाम् । तेसिं अरहंताणं तेषामर्हतां निर्दोषिपरमात्मनाम् । क्व । काले अर्हदवस्थायाम् । क इव । मायाचारो व्व इत्थीणं मायाचार इव स्त्रीणामिति । तथा हि — यथा स्त्रीणां स्त्रीवेदोदय- सद्भावात्प्रयत्नाभावेऽपि मायाचारः प्रवर्तते, तथा भगवतां शुद्धात्मतत्त्वप्रतिपक्षभूतमोहोदयकार्येहापूर्व-
अन्वयार्थः — [ तेषाम् अर्हतां ] ते अर्हंतभगवंतोने [काले] ते काळे [स्थान- निषद्याविहाराः] ऊभा रहेवुं, बेसवुं, विहार [धर्मोपदेशः च] अने धर्मोपदेश, [स्त्रीणां मायाचारः इव] स्त्रीओने मायाचारनी माफक, [नियतयः] स्वाभाविक ज — प्रयत्न विना ज — होय छे.
टीकाः — जेम स्त्रीओने, प्रयत्न विना पण, तेवा प्रकारनी योग्यताना सद्भावथी स्वभावभूत ज मायाना ढांकणथी ढंकायेलो व्यवहार प्रवर्ते छे, तेम केवळीभगवंतोने, प्रयत्न विना पण ( – प्रयत्न न होवा छतां पण), तेवा प्रकारनी योग्यताना सद्भावथी स्थान (-ऊभा रहेवुं), आसन (-बेसवुं), विहार अने धर्मदेशना स्वभावभूत ज प्रवर्ते छे. वळी आ (प्रयत्न विना विहार थवो वगेरे), वादळाना द्रष्टांतथी अविरुद्ध छे. जेम वादळा -आकारे परिणमेलां पुद्गलोनुं गमन, अवस्थान (-स्थिर रहेवुं), गर्जन अने जळ -वर्षण पुरुष -प्रयत्न विना पण जोवामां आवे छे, तेम केवळीभगवंतोने स्थानादिक ( – ऊभा रहेवुं, बेसवुं वगेरे व्यापारो) अबुद्धिपूर्वक ज (अर्थात् इच्छा विना ज) जोवामां आवे छे. आथी आ स्थानादिक ( – ऊभा रहेवुं वगेरे व्यापारो), मोहोदयपूर्वक नहि होवाने लीधे, क्रियाविशेषो ( – क्रियाना प्रकारो) होवा छतां केवळीभगवंतोने क्रियाफळभूत बंधनां साधन थतां नथी.
भावार्थः — केवळीभगवंतोने स्थान, आसन अने विहार ए काययोगसंबंधी क्रियाओ तथा दिव्य ध्वनिथी निश्चयव्यवहारस्वरूप धर्मनो उपदेश ए वचनयोगसंबंधी क्रिया अघाती कर्मना निमित्ते सहज ज थाय छे. तेमां केवळीभगवंतनी इच्छा लेशमात्र
७४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-