क्षयोपशमस्य विनाशनाद्विषममपि प्रकाशेत । अलमथवातिविस्तरेण, अनिवारितप्रसरप्रकाश- शालितया क्षायिकज्ञानमवश्यमेव सर्वदा सर्वत्र सर्वथा सर्वमेव जानीयात् ।।४७।। अथ सर्वमजानन्नेकमपि न जानातीति निश्चिनोति — जो ण विजाणदि जुगवं अत्थे तिक्कालिगे तिहुवणत्थे ।
पदार्थमिति विशेष्यपदम् । किंविशिष्टम् । तक्कालियमिदरं तात्कालिकं वर्तमानमितरं चातीतानागतम् । कथं
जानाति । जुगवं युगपदेकसमये समंतदो समन्ततः सर्वात्मप्रदेशैः सर्वप्रकारेण वा । कतिसंख्योपेतम् । सव्वं
समस्तम् । पुनरपि किंविशिष्टम् । विचित्तं नानाभेदभिन्नम् । पुनरपि किंरूपम् । विसमं
मूर्तामूर्तचेतनाचेतनादिजात्यन्तरविशेषैर्विसद्दशं । तं णाणं खाइयं भणियं यदेवंगुणविशिष्टं ज्ञानं तत्क्षायिकं
क्षयोपशम) नाश पाम्यो होवाथी ते विषमने पण ( – असमान जातिना पदार्थोने पण) प्रकाशे छे. अथवा, अति विस्तारथी बस थाओ; अनिवारित ( – रोकी न शकाय एवो, अमर्यादित) जेनो फेलाव छे एवा प्रकाशवाळुं होवाथी क्षायिक ज्ञान अवश्यमेव सर्वदा सर्वत्र सर्वथा सर्वने जाणे छे.
भावार्थः — क्रमपूर्वक जाणवुं, नियत आत्मप्रदेशेथी ज जाणवुं, अमुकने ज जाणवुं — इत्यादि मर्यादाओ मति -श्रुतादि क्षायोपशमिक ज्ञानमां ज संभवे छे. क्षायिक ज्ञान तो अमर्यादित होवाथी युगपद् सर्व आत्मप्रदेशेथी त्रणे काळना पर्यायो सहित सर्व पदार्थोने — ते पदार्थो अनेक प्रकारना अने विरुद्ध जातिना होवा छतां पण — जाणे छे अर्थात् केवळज्ञान एक ज समये सर्व आत्मप्रदेशेथी सर्व द्रव्य -क्षेत्र -काळ -भावने जाणे छे. ४७.
हवे सर्वने नहि जाणनार एकने पण जाणतो नथी एम नक्की करे छेः — जाणे नहि युगपद त्रिकाळिक त्रिभुवनस्थ पदार्थने, तेने सपर्यय एक पण नहि द्रव्य जाणवुं शक्य छे. ४८.
अन्वयार्थः — [यः] जे [युगपद्] एकीसाथे [त्रैकालिकान् त्रिभुवनस्थान्] त्रैकालिक त्रिभुवनस्थ ( – त्रणे काळना अने त्रणे लोकना) [अर्थान्] पदार्थोने [न विजानाति] जाणतो नथी, [तस्य] तेने [सपर्ययं] पर्याय सहित [एकं द्रव्यं वा] एक द्रव्य पण [ज्ञातुं न शक्यं] जाणवुं शक्य नथी.
८०प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-