मोहरागद्वेषपरिणतत्वात् ज्ञेयार्थपरिणमनलक्षणया क्रियया युज्यमानः क्रियाफलभूतं बन्धम-
नुभवति, न तु ज्ञानादिति प्रथममेवार्थपरिणमनक्रियाफलत्वेन बन्धस्य समर्थितत्वात् । तथा
‘गेण्हदि णेव ण मुंचदि ण परं परिणमदि केवली भगवं । पेच्छदि समंतदो सो जाणदि सव्वं
णिरवसेसं ।।’ इत्यर्थपरिणमनादिक्रियाणामभावस्य शुद्धात्मनो निरूपितत्वाच्चार्थानपरिणमतोऽ-
गृह्णतस्तेष्वनुत्पद्यमानस्य चात्मनो ज्ञप्तिक्रियासद्भावेऽपि न खलु क्रियाफलभूतो बन्धः सिद्धयेत् ।।५२।। पदार्थपरिच्छित्तिसद्भावेऽपि रागद्वेषमोहाभावात् केवलिनां बन्धो नास्तीति तमेवार्थं प्रकारान्तरेण दृढीकुर्वन् ज्ञानप्रपञ्चाधिकारमुपसंहरति ---ण वि परिणमदि यथा स्वकीयात्मप्रदेशैः समरसीभावेन सह परिणमति तथा ज्ञेयरूपेण न परिणमति । ण गेण्हदि यथैव चानन्तज्ञानादिचतुष्टयरूपमात्मरूपमात्मरूपतया
गृह्णाति तथा ज्ञेयरूपं न गृह्णाति । उप्पज्जदि णेव तेसु अट्ठेसु यथा च निर्विकारपरमानन्दैकसुखरूपेण
स्वकीयसिद्धपर्यायेणोत्पद्यते तथैव च ज्ञेयपदार्थेषु नोत्पद्यते । किं कुर्वन्नपि । जाणण्णवि ते तान्
ज्ञेयपदार्थान् स्वस्मात् पृथग्रूपेण जानन्नपि । स कः कर्ता । आदा मुक्तात्मा । अबंधगो तेण पण्णत्तो ततः
कारणात्कर्मणामबन्धकः प्रज्ञप्त इति । तद्यथा --रागादिरहितज्ञानं बन्धकारणं न भवतीति ज्ञात्वा
शुद्धात्मोपलम्भलक्षणमोक्षविपरीतस्य नारकादिदुःखकारणकर्मबन्धस्य कारणानीन्द्रियमनोजनितान्येकदेश-
चेततां – जाणतां – अनुभवतां मोह -राग -द्वेषमां परिणत थवाथी ज्ञेयार्थपरिणमनस्वरूप क्रिया साथे जोडातो थको आत्मा क्रियाफळभूत बंधने अनुभवे छे, पण ज्ञानथी नहि’ एम प्रथम ज अर्थपरिणमनक्रियाना फळपणे बंधनुं समर्थन करवामां आव्युं छे (अर्थात् बंध तो पदार्थोरूपे परिणमवारूप क्रियानुं फळ छे एम नक्की करवामां आव्युं छे) तथा १‘गेण्हदि णेव ण मुंचदि ण परं परिणमदि के वली भगवं। पेच्छदि समंतदो सो जाणदि सव्वं णिरवसेसं ।।’ ए गाथासूत्रमां शुद्धात्माने अर्थपरिणमनादि क्रियाओनो अभाव निरूपित करवामां आव्यो छे तेथी जे (आत्मा) पदार्थोरूपे परिणमतो नथी, तेमने ग्रहतो नथी अने ते -रूपे उत्पन्न थतो नथी ते आत्माने ज्ञप्तिक्रियानो सद्भाव होवा छतां पण खरेखर क्रियाफळभूत बंध सिद्ध थतो नथी.
भावार्थः — कर्मना त्रण भेद पाडवामां आवे छेः प्राप्य, विकार्य अने निर्वर्त्य. केवळीभगवाननुं प्राप्य कर्म, विकार्य कर्म अने निर्वर्त्य कर्म ज्ञान ज छे, कारण के तेओ ज्ञानने ज ग्रहे छे, ज्ञानरूपे ज परिणमे छे अने ज्ञानरूपे ज ऊपजे छे. आ रीते ज्ञान ज तेमनुं कर्म छे अने ज्ञप्ति ज तेमनी क्रिया छे. आम होवाथी केवळीभगवानने बंध थतो नथी, कारण के ज्ञप्तिक्रिया बंधनुं कारण नथी परंतु ज्ञेयार्थपरिणमनक्रिया अर्थात् ज्ञेय
१. जुओ ज्ञानतत्त्व-प्रज्ञापननी ३२मी गाथा. प्र. १२