स्वपरविकल्पान्तःपाति प्रेक्षत एव । तस्य खल्वमूर्तेषु धर्माधर्मादिषु, मूर्तेष्वप्यतीन्द्रियेषु
परमाण्वादिषु, द्रव्यप्रच्छन्नेषु कालादिषु, क्षेत्रप्रच्छन्नेष्वलोकाकाशप्रदेशादिषु, कालप्रच्छन्नेष्व- सांप्रतिकपर्यायेषु, भावप्रच्छन्नेषु स्थूलपर्यायान्तर्लीनसूक्ष्मपर्यायेषु सर्वेष्वपि स्वपरव्यवस्था- व्यवस्थितेष्वस्ति द्रष्टृत्वं, प्रत्यक्षत्वात् । प्रत्यक्षं हि ज्ञानमुद्भिन्नानन्तशुद्धिसन्निधानमनादि- सिद्धचैतन्यसामान्यसंबन्धमेकमेवाक्षनामानमात्मानं प्रति नियतमितरां सामग्रीममृगयमाण- मनन्तशक्तिसद्भावतोऽनन्ततामुपगतं दहनस्येव दाह्याकाराणां ज्ञानस्य ज्ञेयाकाराणामन- र्भूताः प्रतिसमयप्रवर्तमानषट्प्रकारप्रवृद्धिहानिरूपा अर्थपर्याया भावप्रच्छन्ना भण्यन्ते । सयलं तत्पूर्वोक्तं
समस्तं ज्ञेयं द्विधा भवति । कथमिति चेत् । सगं च इदरं किमपि यथासंभवं स्वद्रव्यगतं इतरत्परद्रव्यगतं
च । तदुभयं यतः कारणाज्जानाति तेन कारणेन तं णाणं तत्पूर्वोक्तज्ञानं हवदि भवति । कथंभूतम् । पच्चक्खं
प्रत्यक्षमिति । अत्राहं शिष्यः — ज्ञानप्रपञ्चाधिकारः पूर्वमेव गतः, अस्मिन् सुखप्रपञ्चाधिकारे सुखमेव
कथनीयमिति । परिहारमाह — यदतीन्द्रियं ज्ञानं पूर्वं भणितं तदेवाभेदनयेन सुखं भवतीति ज्ञापनार्थं,
अथवा ज्ञानस्य मुख्यवृत्त्या तत्र हेयोपादेयचिन्ता नास्तीति ज्ञापनार्थं वा । एवमतीन्द्रियज्ञानमुपादेयमिति
छे, ते बधांयने — के जे स्व अने पर ए बे भेदोमां समाय छे तेमने — अतीन्द्रिय ज्ञान अवश्य देखे छे. अमूर्त एवां जे धर्मास्तिकाय अधर्मास्तिकाय वगेरे, मूर्त पदार्थोमां पण अतींद्रिय एवा जे परमाणु वगेरे, तथा द्रव्ये प्रच्छन्न एवां जे काळ वगेरे ( – द्रव्य अपेक्षाए गुप्त एवां जे काळ, धर्मास्तिकाय वगेरे), क्षेत्रे प्रच्छन्न एवा जे अलोकाकाशना प्रदेश वगेरे, काळे प्रच्छन्न एवा जे १असांप्रतिक पर्यायो तथा भावे प्रच्छन्न एवा जे स्थूल पर्यायोमां २अंतर्लीन सूक्ष्म पर्यायो, ते बधांयनुं — के जे स्व अने पर ए भेदोथी विभक्त छे तेमनुं — खरेखर ते अतींद्रिय ज्ञानने द्रष्टापणुं छे (अर्थात् ते बधांयने ते अतींद्रिय ज्ञान देखे छे) कारण के ते (अतींद्रिय ज्ञान) प्रत्यक्ष छे. जेने अनंत शुद्धिनो सद्भाव प्रगट थयो छे एवा, चैतन्य -सामान्य साथे अनादिसिद्ध संबंधवाळा एक ज ३‘अक्ष’नामना आत्मा प्रति जे नियत छे (अर्थात् जे ज्ञान आत्माने ज वळगेलुं छे — आत्मा द्वारा सीधुं प्रवर्ते छे), जे (इन्द्रियादि) अन्य सामग्री शोधतुं नथी अने जे अनंत शक्तिना सद्भावने लीधे अनंतताने ( – बेहदपणाने) पाम्युं छे एवा ते प्रत्यक्ष ज्ञानने — जेम दाह्याकारो दहनने अतिक्रमता नथी तेम ज्ञेयाकारो ज्ञानने नहि
९४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. असांप्रतिक = अतात्कालिक; वर्तमानकालीन नहि एवा; अतीत – अनागत.
२. अंतर्लीन = अंदर लीन थयेला; अंतर्मग्न.
३. आत्मानुं नाम ‘अक्ष’ पण छे. (इन्द्रियज्ञान अक्ष एटले इन्द्रिय द्वारा जाणे छे; अतींद्रिय प्रत्यक्ष
ज्ञान अक्ष एटले आत्मा द्वारा ज जाणे छे.)