Pravachansar-Gujarati (Devanagari transliteration). Gatha: 58.

< Previous Page   Next Page >


Page 100 of 513
PDF/HTML Page 131 of 544

 

अथ परोक्षप्रत्यक्षलक्षणमुपलक्षयति

जं परदो विण्णाणं तं तु परोक्खं ति भणिदमट्ठेसु

जदि केवलेण णादं हवदि हि जीवेण पच्चक्खं ।।५८।।
यत्परतो विज्ञानं तत्तु परोक्षमिति भणितमर्थेषु
यदि केवलेन ज्ञातं भवति हि जीवेन प्रत्यक्षम् ।।५८।।

यत्तु खलु परद्रव्यभूतादन्तःकरणादिन्द्रियात्परोपदेशादुपलब्धेः संस्कारादालोकादेर्वा प्रतिभासमयपरमज्योतिःकारणभूते स्वशुद्धात्मस्वरूपभावनासमुत्पन्नपरमाह्लादैकलक्षणसुखसंवित्त्याकार- परिणतिरूपे रागादिविकल्पोपाधिरहिते स्वसंवेदनज्ञाने भावना कर्तव्या इत्यभिप्रायः ।।५७।। अथ पुनरपि प्रकारान्तरेण प्रत्यक्षपरोक्षलक्षणं कथयतिजं परदो विण्णाणं तं तु परोक्खं ति भणिदं यत्परतः सकाशाद्विज्ञानं परिज्ञानं भवति तत्पुनः परोक्षमिति भणितम् केषु विषयेषु अट्ठेसु ज्ञेयपदार्थेषु जदि

भावार्थःजे सीधुं आत्मा द्वारा ज जाणे छे ते ज्ञान प्रत्यक्ष छे. इंद्रियज्ञान तो परद्रव्यरूप इंद्रियो द्वारा जाणे छे तेथी ते प्रत्यक्ष नथी. ५७.

हवे परोक्ष अने प्रत्यक्षनां लक्षण दर्शावे छेः

अर्थो तणुं जे ज्ञान परतः थाय तेह परोक्ष छे;
जीवमात्रथी ज जणाय जो, तो ज्ञान ते प्रत्यक्ष छे. ५८.

अन्वयार्थः[परतः] पर द्वारा थतुं [ यत् ] जे [ अर्थेषु विज्ञानं ] पदार्थो संबंधी विज्ञान [ तत् तु] ते तो [परोक्षं इति भणितं] परोक्ष कहेवामां आव्युं छे; [ यदि ] जो [ केवलेन जीवेन ] केवळ जीव वडे ज [ ज्ञातं भवति हि ] जाणवामां आवे [ प्रत्यक्षम् ] तो ते ज्ञान प्रत्यक्ष छे.

टीकाःनिमित्तपणाने पामेलां (अर्थात् निमित्तरूप बनेलां) एवां जे परद्रव्य- भूत अंतःकरण, इंद्रिय, परोपदेश, उपलब्धि, संस्कार के प्रकाशादिक, तेमना द्वारा

१००प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-

१. अंतःकरण = मन
२. परोपदेश = अन्यनो उपदेश
३. उपलब्धि = ज्ञानावरणीय कर्मना क्षयोपशमना निमित्ते ऊपजेली पदार्थोने जाणवानी शक्ति.
(आ ‘लब्ध’शक्ति ज्यारे ‘उपयुक्त’ थाय त्यारे ज पदार्थ जणाय.)

४. संस्कार = पूर्वे जाणेला पदार्थोनी धारणा
५. चक्षुइन्द्रिय द्वारा रूपी पदार्थने जोवामां प्रकाश पण निमित्तरूप थाय छे.