हि सदशनायोदन्यावृषस्यादिभिस्तृष्णाव्यक्तिभिरुपेतत्वात् अत्यन्ताकुलतया, विच्छिन्नं हि
सदसद्वेद्योदयप्रच्यावितसद्वेद्योदयप्रवृत्ततयाऽनुभवत्वादुद्भूतविपक्षतया, बन्धकारणं हि सद्विषयो- पभोगमार्गानुलग्नरागादिदोषसेनानुसारसंगच्छमानघनकर्मपांसुपटलत्वादुदर्कदुःसहतया, विषमं हि सदभिवृद्धिपरिहाणिपरिणतत्वादत्यन्तविसंष्ठुलतया च दुःखमेव भवति । अथैवं पुण्यमपि पापवद्दुःखसाधनमायातम् ।।७६।।
प्रभृत्यनेकापध्यानवशेन भाविनरकादिदुःखोत्पादककर्मबन्धोत्पादकत्वाद्बन्धकारणमिन्द्रियसुखं, अतीन्द्रिय-
सुखं तु सर्वापध्यानरहितत्वादबन्धकारणम् । विसमं विगतः शमः परमोपशमो यत्र तद्विषममतृप्तिकरं
हानिवृद्धिसहितत्वाद्वा विषमं, अतीन्द्रियसुखं तु परमतृप्तिकरं हानिवृद्धिरहितम् । जं इंदिएहिं लद्धं तं सोक्खं
दुक्खमेव तहा यदिन्द्रियैर्लब्धं संसारसुखं तत्सुखं यथा पूर्वोक्तपञ्चविशेषणविशिष्टं भवति तथैव
दुःखमेवेत्यभिप्रायः ।।७६।। एवं पुण्यानि जीवस्य तृष्णोत्पादकत्वेन दुःखकारणानि भवन्तीति कथनरूपेण
द्वितीयस्थले गाथाचतुष्टयं गतम् । अथ निश्चयेन पुण्यपापयोर्विशेषो नास्तीति कथयन् पुण्य-
(२) ‘बाधासहित’ होतुं थकुं खावानी इच्छा, पाणी पीवानी इच्छा, मैथुननी इच्छा इत्यादि तृष्णाव्यक्तिओ ( –
तृष्णानी प्रगटताओ) सहित होवाने लीधे अत्यंत आकुळ छे, (३) ‘विच्छिन्न’ होतुं थकुं अशातावेदनीयनो उदय जेने १च्युत करे छे एवा शातावेदनीयना उदय वडे प्रवर्ततुं अनुभवमां आवतुं होवाने लीधे विपक्षनी उत्पत्तिवाळुं छे, (४) ‘बंधनुं कारण’ होतुं थकुं विषयोपभोगना मार्गने लागेली ( – वळगेली) रागादि दोषोनी सेना अनुसार कर्मरजनां २घन पटलनो संबंध थतो होवाने लीधे परिणामे दुःसह छे, अने (५) ‘विषम’ होतुं थकुं हानिवृद्धिमां परिणमतुं होवाने लीधे अत्यंत अस्थिर छे; माटे ते (इन्द्रियसुख) दुःख ज छे.
जो आम छे ( अर्थात् जो इन्द्रियसुख दुःख ज छे) तो पुण्य पण, पापनी जेम, दुःखनुं साधन छे एम फलित थयुं.
भावार्थः — इन्द्रियसुख दुःख ज छे, कारण के ते पराधीन छे, अत्यंत आकुळ छे, विपक्षनी ( – विरोधीनी) उत्पत्तिवाळुं छे, परिणामे दुःसह छे अने अत्यंत अस्थिर छे.
आमांथी एम फलित थयुं के पुण्य पण दुःखनुं ज साधन छे. ७६.
१३०प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. च्युत करवुं = खसेडवुं; पदभ्रष्ट करवुं. (शातावेदनीयनो उदय तेनी स्थिति अनुसार रहीने खसी जाय छे अने अशातावेदनीयनो उदय आवे छे.)
२. घन पटल = घट्ट (घाटा) थर; घणो जथ्थो.