अर्थानामयाथातथ्यप्रतिपत्त्या तिर्यग्मनुष्येषु प्रेक्षार्हेष्वपि कारुण्यबुद्धया च मोहमभीष्ट- विषयप्रसङ्गेन रागमनभीष्टविषयाप्रीत्या द्वेषमिति त्रिभिर्लिङ्गैरधिगम्य झगिति संभवन्नापि त्रिभूमिकोऽपि मोहो निहन्तव्यः ।।८५।।
अथ मोहक्षपणोपायान्तरमालोचयति — जिणसत्थादो अट्ठे पच्चक्खादीहिं बुज्झदो णियमा । खीयदि मोहोवचयो तम्हा सत्थं समधिदव्वं ।।८६।। यथासंभवं त एव विनाशयितव्या इत्युपदिशति – अट्ठे अजधागहणं शुद्धात्मादिपदार्थे यथास्वरूपस्थितेऽपि विपरीताभिनिवेशरूपेणायथाग्रहणं करुणाभावो य शुद्धात्मोपलब्धिलक्षणपरमोपेक्षासंयमाद्विपरीतः करुणा- भावो दयापरिणामश्च अथवा व्यवहारेण करुणाया अभावः । केषु विषयेषु । मणुवतिरिएसु मनुष्य- तिर्यग्जीवेषु इति दर्शनमोहचिह्नम् । विसएसु य प्पसंगो निर्विषयसुखास्वादरहितबहिरात्मजीवानां मनोज्ञामनोज्ञविषयेषु च योऽसौ प्रकर्षेण सङ्गः संसर्गस्तं दृष्ट्वा प्रीत्यप्रीतिलिङ्गाभ्यां चारित्रमोहसंज्ञौ
टीकाः — १पदार्थोनी अयथातथपणे प्रतिपत्ति वडे अने तिर्यंच -मनुष्यो २प्रेक्षायोग्य होवा छतां पण तेमना प्रत्ये कारुण्यबुद्धि वडे मोहने (ओळखीने), इष्ट विषयोनी आसक्ति वडे रागने (ओळखीने) अने अनिष्ट विषयोनी अप्रीति वडे द्वेषने (ओळखीने) — एम त्रण लिंगो वडे (त्रण प्रकारना मोहने) ओळखीने एकदम ऊपजतां वेंत ज त्रणे प्रकारनो मोह हणी नाखवायोग्य छे ( – नष्ट करवायोग्य छे).
भावार्थः — मोहना त्रण भेद छे — दर्शनमोह, राग अने द्वेष. पदार्थोना यथार्थ स्वरूपथी विपरीत मान्यता तथा तिर्यंचो ने मनुष्यो प्रत्ये तन्मयपणे करुणाभाव ते दर्शनमोहनां चिह्न छे, इष्ट विषयोमां प्रीति ते रागनुं चिह्न छे अने अनिष्ट विषयोमां अप्रीति ते द्वेषनुं चिह्न छे. आ चिह्नोथी त्रणे प्रकारना मोहने ओळखीने मुमुक्षुए तेनो तत्काळ नाश करवो योग्य छे. ८५.
हवे मोहक्षय करवानो उपायान्तर ( – अन्य उपाय) विचारे छेः —
१४६प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. पदार्थोनी अयथातथपणे प्रतिपत्ति = पदार्थो जेवा नथी तेवा तेमने समजवा अर्थात् अन्यथा स्वरूपे तेमने अंगीकार करवा ते
२. प्रेक्षायोग्य = मात्र प्रेक्षकभावे — द्रष्टाज्ञातापणे — मध्यस्थभावे देखवायोग्य