पीततादयो गुणाः, यथा च सुवर्णं क्रमपरिणामेनेय्रति तेन क्रमपरिणामेनार्यमाणा वा अर्थाः कुण्डलादयः पर्यायाः । एवमन्यत्रापि । यथा चैतेषु सुवर्णपीततादिगुणकुण्डलादिपर्यायेषु पीततादिगुणकुण्डलादिपर्यायाणां सुवर्णादपृथग्भावात्सुवर्णमेवात्मा तथा च तेषु द्रव्यगुणपर्यायेषु गुणपर्यायाणां द्रव्यादपृथग्भावाद्द्रव्यमेवात्मा ।।८७।। एव स्वभाव इति । अथ विस्तरः — अनन्तज्ञानसुखादिगुणान् तथैवामूर्तत्वातीन्द्रियत्वसिद्धत्वादिपर्यायांश्च इयर्ति गच्छति परिणमत्याश्रयति येन कारणेन तस्मादर्थो भण्यते । किम् । शुद्धात्मद्रव्यम् । तच्छुद्धात्मद्रव्यमाधारभूतमिय्रति गच्छन्ति परिणमन्त्याश्रयन्ति येन कारणेन ततोऽर्था भण्यन्ते । के ते । ज्ञानत्वसिद्धत्वादिगुणपर्यायाः । ज्ञानत्वसिद्धत्वादिगुणपर्यायाणामात्मा स्वभावः क इति पृष्टे शुद्धात्म- —
क्रमपरिणामथी पामे — प्राप्त करे — पहोंचे छे अथवा (तेओ) सुवर्ण वडे क्रमपरिणामथी पमाय — प्राप्त कराय — पहोंचाय छे तेथी कुंडळ वगेरे पर्यायो ‘अर्थो’ छे, तेम १अन्यत्र पण छे (अर्थात् आ द्रष्टांतनी माफक सर्व द्रव्य -गुण -पर्यायोमां पण समजवुं).
वळी जेम आ सुवर्ण, पीळाश वगेरे गुणो अने कुंडळ वगेरे पर्यायोमां ( – आ त्रणमां), पीळाश वगेरे गुणोनुं अने कुंडळ वगेरे पर्यायोनुं सुवर्णथी अपृथक्पणुं होवाथी तेमनो ( – पीळाश वगेरे गुणोनो अने कुंडळ वगेरे पर्यायोनो) सुवर्ण ज आत्मा छे, तेम ते द्रव्य -गुण -पर्यायोमां गुण -पर्यायोनुं द्रव्यथी अपृथक्पणुं होवाथी तेमनो द्रव्य ज आत्मा छे (अर्थात् द्रव्य ज गुणो अने पर्यायोनो आत्मा – स्वरूप – सर्वस्व – सत्त्व छे).
भावार्थः — ८६मी गाथामां कह्युं हतुं के जिनशास्त्रोनो सम्यक् अभ्यास मोहक्षयनो उपाय छे. अहीं ते जिनशास्त्रोमां पदार्थोनी शी रीते व्यवस्था कही छे ते संक्षेपमां दर्शाव्युं छे. जिनेन्द्रदेवे कह्युं छे के — अर्थो (पदार्थो) एटले द्रव्यो, गुणो अने पर्यायो. ए सिवाय विश्वमां बीजुं कांई नथी. वळी ए त्रणमां, गुणो अने पर्यायोनो आत्मा ( – तेमनुं सर्वस्व) द्रव्य ज छे. आम होवाथी कोई द्रव्यना गुणो अने पर्यायो अन्य द्रव्यना गुणो अने पर्यायोरूपे अंशे पण थता नथी, सर्व द्रव्यो पोतपोताना गुण -पर्यायोमां रहे छे. — आवी पदार्थोनी स्थिति मोहक्षयना निमित्तभूत पवित्र जिनशास्त्रोमां कही छे. ८७.
१५०प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. जेम सुवर्ण पीळाश वगेरेने अने कुंडळ वगेरेने पामे छे अथवा पीळाश वगेरे अने कुंडळ वगेरे
वडे पमाय छे (अर्थात् पीळाश वगेरे अने कुंडळ वगेरे सुवर्णने पामे छे) तेथी सुवर्ण ‘अर्थ’
छे, तेम द्रव्य ‘अर्थ’ छे; जेम पीळाश वगेरे आधारभूत सुवर्णने पामे छे अथवा आधारभूत
सुवर्ण वडे पमाय छे (अर्थात् आधारभूत सुवर्ण पीळाश वगेरेने पामे छे) तेथी पीळाश वगेरे
‘अर्थो’ छे, तेम गुणो ‘अर्थो’ छे; जेम कुंडळ वगेरे सुवर्णने क्रमपरिणामथी पामे छे अथवा सुवर्ण
वडे क्रमपरिणामथी पमाय छे (अर्थात् सुवर्ण कुंडळ वगेरेने क्रमपरिणामथी पामे छे) तेथी कुंडळ
वगेरे ‘अर्थो’ छे, तेम पर्यायो ‘अर्थो’ छे.