स खलु न नाम श्रमणः । यतस्ततोऽपरिच्छिन्नरेणुकनककणिकाविशेषाद्धूलिधावकात्कनकलाभ इव निरुपरागात्मतत्त्वोपलम्भलक्षणो धर्मोपलम्भो न संभूतिमनुभवति ।।९१।।
अथ ‘उवसंपयामि सम्मं जत्तो णिव्वाणसंपत्ती’ इति प्रतिज्ञाय ‘चारित्तं खलु धम्मो धम्मो जो सो समो त्ति णिद्दिट्ठो’ इति साम्यस्य धर्मत्वं निश्चित्य ‘परिणमदि जेण दव्वं तक्कालं तम्मयं ति पण्णत्तं तम्हा धम्मपरिणदो आदा धम्मो मुणेयव्वो’ इति यदात्मनो हि स्फु टं ण सो समणो निजशुद्धात्मरुचिरूपनिश्चयसम्यक्त्वपूर्वकपरमसामायिकसंयमलक्षणश्रामण्या- भावात्स श्रमणो न भवति । इत्थंभूतभावश्रामण्याभावात् तत्तो धम्मो ण संभवदि तस्मात्पूर्वोक्तद्रव्य- श्रमणात्सकाशान्निरुपरागशुद्धात्मानुभूतिलक्षणधर्मोऽपि न संभवतीति सूत्रार्थः ।।९१।। अथ ‘उव- संपयामि सम्मं’ इत्यादि नमस्कारगाथायां यत्प्रतिज्ञातं, तदनन्तरं ‘चारित्तं खलु धम्मो’ इत्यादिसूत्रेण चारित्रस्य धर्मत्वं व्यवस्थापितम् । अथ ‘परिणमदि जेण दव्वं’ इत्यादिसूत्रेणात्मनो धर्मत्वं भणित- (द्रव्यमुनिपणा वडे) आत्माने दमे छे, ते खरेखर श्रमण नथी; जेथी, जेम धूळ अने सुवर्णकणिकानो तफावत जेणे जाण्यो नथी एवा धूळधोयामांथी सुवर्णलाभ उद्भवतो नथी तेम तेनामांथी ( – श्रमणाभासमांथी), १निरुपराग आत्मतत्त्वनी २उपलब्धि जेनुं लक्षण छे एवो धर्मलाभ उद्भवतो नथी.
भावार्थः — जे जीव द्रव्यमुनिपणुं पाळतो होवा छतां स्व -परना भेद सहित पदार्थोने श्रद्धतो नथी, ते जीव निश्चय -सम्यक्त्वपूर्वक परमसामायिकसंयमरूप मुनिपणाना अभावने लीधे मुनि नथी; तेथी, जेम जेने धूळ अने सुवर्णना कणनो विवेक नथी एवा धूळधोयाने, गमे तेटली महेनत करवा छतां, सुवर्णनी प्राप्ति थती नथी, तेम जेने स्व अने परनो विवेक नथी एवा ते द्रव्यमुनिने, गमे तेटलुं द्रव्यमुनित्वनी क्रियाओनुं कष्ट उठाववा छतां, धर्मनी प्राप्ति थती नथी. ९१.
३‘उवसंपयामि सम्मं जत्तो णिव्वाणसंपत्ती’ एम (पांचमी गाथामां) प्रतिज्ञा करीने, ४‘चारित्तं खलु धम्मो धम्मो जो सो समो त्ति णिद्दिठ्ठो’ एम (७मी गाथामां) ५साम्यनुं धर्मपणुं नक्की करीने, ६‘परिणमदि जेण दव्वं तक्कालं तम्मयं ति पण्णत्तं तम्हा धम्मपरिणदो आदा धम्मो
१. निरुपराग = उपराग ( – मलिनता, विकार) रहित
२. उपलब्धि = अनुभव; प्राप्ति.
३. अर्थः — हुं साम्यने प्राप्त करुं छुं के जेनाथी निर्वाणनी प्राप्ति थाय छे.
४. अर्थः — चारित्र खरेखर धर्म छे. जे धर्म छे ते साम्य छे एम (शास्त्रमां) कह्युं छे.
५. साम्यनुं धर्मपणुं नक्की करीने = साम्य ए धर्म छे एम नक्की करीने
६. अर्थः — द्रव्य जे काळे जे भावरूपे परिणमे छे ते काळे ते -मय छे एम (जिनेन्द्रदेवे) कह्युं छे;
तेथी धर्मपरिणत आत्मा धर्म जाणवो.