न खलु द्रव्यैर्द्रव्यान्तराणामारम्भः, सर्वद्रव्याणां स्वभावसिद्धत्वात् । स्वभावसिद्धत्वं तु तेषामनादिनिधनत्वात् । अनादिनिधनं हि न साधनान्तरमपेक्षते । गुणपर्यायात्मानमात्मनः स्वभावमेव मूलसाधनमुपादाय स्वयमेव सिद्धसिद्धिमद्भूतं वर्तते । यत्तु द्रव्यैरारभ्यते न तद्द्रव्यान्तरं, कादाचित्कत्वात् स पर्यायः, द्वयणुकादिवन्मनुष्यादिवच्च । द्रव्यं पुनरनवधि त्रिसमयावस्थायि न तथा स्यात् । अथैवं यथा सिद्धं स्वभावत एव द्रव्यं, तथा सदित्यपि तत्स्वभावत एव सिद्धमित्यवधार्यताम्, सत्तात्मनात्मनः स्वभावेन निष्पन्ननिष्पत्तिमद्भाव- युक्तत्वात् । न च द्रव्यादर्थान्तरभूता सत्तोपपत्तिमभिप्रपद्यते यतस्तत्समवायात्तत्सदिति स्यात् । तत्सदपि स्वभावत एवेत्याख्याति — दव्वं सहावसिद्धं द्रव्यं परमात्मद्रव्यं स्वभावसिद्धं भवति । कस्मात् । अनाद्यनन्तेन परहेतुनिरपेक्षेण स्वतः सिद्धेन केवलज्ञानादिगुणाधारभूतेन सदानन्दैकरूपसुखसुधारसपरम- समरसीभावपरिणतसर्वशुद्धात्मप्रदेशभरितावस्थेन शुद्धोपादानभूतेन स्वकीयस्वभावेन निष्पन्नत्वात् । यच्च स्वभावसिद्धं न भवति तद्द्रव्यमपि न भवति । द्वयणुकादिपुद्गलस्कन्धपर्यायवत् मनुष्यादिजीवपर्यायवच्च । सदिति यथा स्वभावतः सिद्धं तद्द्रव्यं तथा सदिति सत्तालक्षणमपि स्वभावत
टीकाः — खरेखर द्रव्योथी द्रव्यांतरोनी उत्पत्ति थती नथी, कारण के सर्व द्रव्यो स्वभावसिद्ध छे. (तेमनुं) स्वभावसिद्धपणुं तो तेमना अनादिनिधनपणाने लीधे छे; कारण के १अनादिनिधन साधनांतरनी अपेक्षा राखतुं नथी, गुणपर्यायात्मक एवा पोताना स्वभावने ज — के जे मूळ साधन छे तेने — धारण करीने स्वयमेव सिद्ध थयेलुं वर्ते छे.
जे द्रव्योथी उत्पन्न थाय छे ते तो द्रव्यांतर नथी, २कादाचित्कपणाने लीधे पर्याय छे; जेम के द्वि -अणुक वगेरे तथा मनुष्य वगेरे. द्रव्य तो अनवधि (मर्यादा विनानुं), त्रिसमय -अवस्थायी (त्रणे काळ रहेनारुं) होवाथी उत्पन्न न थाय.
हवे ए रीते जेम द्रव्य स्वभावथी ज सिद्ध छे, तेम ‘(ते) सत् छे’ एवुं पण तेना स्वभावथी ज सिद्ध छे एम निर्णय हो, कारण के सत्तात्मक एवा पोताना स्वभावथी निष्पन्न थयेला भाववाळुं छे ( – द्रव्यनो ‘सत् छे’ एवो भाव द्रव्यना सत्तास्वरूप स्वभावनो ज बनेलो – रचायेलो छे).
द्रव्यथी अर्थांतरभूत सत्ता उपपन्न नथी ( – बनी शकती नथी, घटती नथी, योग्य नथी) के जेना समवायथी ते (-द्रव्य) ‘सत्’ होय. (आ वात स्पष्ट समजाववामां आवे छेः)
१. अनादिनिधन = आदि अने अंत रहित. (जे अनादि -अनंत होय तेनी सिद्धि माटे अन्य साधननी जरूर नथी.)
२. कादाचित्क = कदाचित् – कोई वार होय एवुं; अनित्य.