स्वयमेवोन्मग्ननिमग्नत्वात् । तथाहि — यदैव पर्यायेणार्प्यते द्रव्यं तदैव गुणवदिदं द्रव्यमय- मस्य गुणः, शुभ्रमिदमुत्तरीयमयमस्य शुभ्रो गुण इत्यादिवदताद्भाविको भेद उन्मज्जति । यदा तु द्रव्येणार्प्यते द्रव्यं तदास्तमितसमस्तगुणवासनोन्मेषस्य तथाविधं द्रव्यमेव शुभ्रमुत्तरीय- मित्यादिवत्प्रपश्यतः समूल एवाताद्भाविको भेदो निमज्जति । एवं हि भेदे निमज्जति तत्प्रत्यया प्रतीतिर्निमज्जति । तस्यां निमज्जत्यामयुतसिद्धत्वोत्थमर्थान्तरत्वं निमज्जति । ततः समस्तमपि द्रव्यमेवैकं भूत्वावतिष्ठते । यदा तु भेद उन्मज्जति, तस्मिन्नुन्मज्जति तत्प्रत्यया प्रतीति- रुन्मज्जति, तस्यामुन्मज्जत्यामयुतसिद्धत्वोत्थमर्थान्तरत्वमुन्मज्जति, तदापि तत्पर्यायत्वेनोन्मज्जज्जल- राशेर्जलकल्लोल इव द्रव्यान्न व्यतिरिक्तं स्यात् । एवं सति स्वयमेव सद्द्रव्यं भवति । यस्त्वेवं मिथ्यादृष्टिर्भवति । एवं यथा परमात्मद्रव्यं स्वभावतः सिद्धमवबोद्धव्यं तथा सर्वद्रव्याणीति । अत्र द्रव्यं केनापि पुरुषेण न क्रियते । सत्तागुणोऽपि द्रव्याद्भिन्नो नास्तीत्यभिप्रायः ।।९८।। अथोत्पादव्ययध्रौव्यत्वे (-कारण) नथी, कारण के ते (अताद्भाविक भेद) स्वयमेव (पोते ज) १उन्मग्न अने २निमग्न थाय छे. ते आ प्रमाणेः ज्यारे द्रव्यने पर्याय प्राप्त कराववामां आवे (अर्थात् ज्यारे द्रव्यने पर्याय प्राप्त करे छे — पहोंचे छे एम पर्यायार्थिक नयथी जोवामां आवे), त्यारे ज — ‘शुक्ल आ वस्त्र छे, आ आनो शुक्लत्वगुण छे’ इत्यादिनी माफक — ‘गुणवाळुं आ द्रव्य छे, आ आनो गुण छे’ एम अताद्भाविक भेद उन्मग्न थाय छे. परंतु ज्यारे द्रव्यने द्रव्य प्राप्त कराववामां आवे (अर्थात् द्रव्यने द्रव्य प्राप्त करे छे — पहोंचे छे एम द्रव्यार्थिक नयथी जोवामां आवे), त्यारे समस्त ३गुणवासनाना उन्मेष जेने अस्त थई गया छे एवा ते जीवने — ‘शुक्ल वस्त्र ज छे’ इत्यादिनी माफक — ‘आवुं द्रव्य ज छे’ एम जोतां समूळो ज अताद्भाविक भेद निमग्न थाय छे. ए रीते भेद निमग्न थतां तेना आश्रये (-कारणे) थती प्रतीति निमग्न थाय छे. ते (प्रतीति) निमग्न थतां अयुतसिद्धत्वजनित अर्थांतरपणुं निमग्न थाय छे. तेथी बधुंय (आखुंय), एक द्रव्य ज थईने रहे छे. अने ज्यारे भेद उन्मग्न थाय छे, ते उन्मग्न थतां तेना आश्रये (-कारणे) थती प्रतीति उन्मग्न थाय छे, ते (प्रतीति) उन्मग्न थतां अयुतसिद्धत्वजनित अर्थांतरपणुं उन्मग्न थाय छे, त्यारे पण (ते) द्रव्यना पर्यायपणे उन्मग्न थतुं होवाथी, — जेम जळराशिथी जळकल्लोल व्यतिरिक्त नथी (अर्थात् समुद्रथी तरंग जुदुं नथी) तेम — द्रव्यथी व्यतिरिक्त होतुं नथी. प्र. २४
१. उन्मग्न थवुं = उपर आववुं; तरी आववुं; प्रगट थवुं. (मुख्य थवुं.)
२. निमग्न थवुं = डूबी जवुं. (गौण थवुं.)
३. गुणवासनाना उन्मेष = द्रव्यमां अनेक गुणो होवाना वलणनुं (अभिप्रायनुं) प्राकट्य; गुणभेद
होवारूप मनोवलणना (अभिप्रायना) फणगा.