कहानजैनशास्त्रमाळा ]
ज्ञेयतत्त्व -प्रज्ञापन
२०५
एवोत्तरीयस्य गुणिन इति तयोर्न प्रदेशविभागः, तथा य एव सत्ताया गुणस्य प्रदेशास्त एव द्रव्यस्य गुणिन इति तयोर्न प्रदेशविभागः । एवमपि तयोरन्यत्वमस्ति तल्लक्षणसद्भावात् ।
अतद्भावो ह्यन्यत्वस्य लक्षणं, तत्तु सत्ताद्रव्ययोर्विद्यत एव, गुणगुणिनोस्तद्भावस्याभावात् ,
शुक्लोत्तरीयवदेव । तथाहि — यथा यः किलैकचक्षुरिन्द्रियविषयमापद्यमानः समस्तेतरेन्द्रिय-
ग्रामगोचरमतिक्रान्तः शुक्लो गुणो भवति, न खलु तदखिलेन्द्रियग्रामगोचरीभूतमुत्तरीयं भवति, यच्च किलाखिलेन्द्रियग्रामगोचरीभूतमुत्तरीयं भवति, न खलु स एकचक्षुरिन्द्रियविषयमापद्यमानः समस्तेतरेन्द्रियग्रामगोचरमतिक्रान्तः शुक्लो गुणो भवतीति तयोस्तद्भावस्याभावः । तथा या
कस्माद्धेतोः । भिन्नप्रदेशाभावात् । क योरिव । शुक्लवस्त्रशुक्लगुणयोरिव । इदि सासणं हि वीरस्स इति
शासनमुपदेश आज्ञेति । कस्य । वीरस्य वीराभिधानान्तिमतीर्थंकरपरमदेवस्य । अण्णत्तं तथापि
प्रदेशाभेदेऽपि मुक्तात्मद्रव्यशुद्धसत्तागुणयोरन्यत्वं भिन्नत्वं भवति । कथंभूतम् । अतब्भावो अतद्भावरूपं
संज्ञालक्षणप्रयोजनादिभेदस्वभावम् । यथा प्रदेशरूपेणाभेदस्तथा संज्ञादिलक्षणरूपेणाप्यभेदो भवतु, को
दोष इति चेत् । नैवम् । ण तब्भवं होदि तन्मुक्तात्मद्रव्यं शुद्धात्मसत्तागुणेन सह प्रदेशाभेदेऽपि
ज वस्त्रना – गुणीना – छे तेथी तेमने प्रदेशविभाग (प्रदेशभेद) नथी, तेम जे सत्ताना –
गुणना – प्रदेशो छे ते ज द्रव्यना – गुणीना – छे तेथी तेमने प्रदेशविभाग नथी.
आम होवा छतां तेमने ( – सत्ता अने द्रव्यने) अन्यत्व छे, कारण के (तेमने)
अन्यत्वना लक्षणनो सद्भाव छे. १ अतद्भाव अन्यत्वनुं लक्षण छे. ते तो सत्ता अने
द्रव्यने छे ज, कारण के गुण अने गुणीने २ तद्भावनो अभाव होय छे — शुक्लत्व अने
वस्त्रनी माफक. ते आ प्रमाणेः जेवी रीते एक चक्षु -इन्द्रियना विषयमां आवतो, बीजी बधी इन्द्रियोना समूहने गोचर नहि थतो एवो जे शुक्लत्वगुण छे ते समस्तइन्द्रिय- समूहने गोचर थतुं एवुं वस्त्र नथी, तथा जे समस्तइन्द्रियसमूहने गोचर थतुं एवुं वस्त्र छे ते एक चक्षु -इन्द्रियना विषयमां आवतो, बीजी बधी इन्द्रियोना समूहने गोचर नहि थतो एवो शुक्लत्वगुण नथी, तेथी तेमने तद्भावनो अभाव छे; तेवी रीते ३ कोईना १. अतद्भाव = (कथंचित् ) ‘ते’ नहि होवुं ते; (कथंचित् ) ते -पणे नहि होवुं ते; (कथंचित् )
अतत्पणुं. [द्रव्य (कथंचित् ) सत्तापणे नथी अने सत्ता (कथंचित् ) द्रव्यपणे नथी माटे तेमने
अतद्भाव छे.]
२. तद्भाव = ‘ते’ होवुं ते; ते -पणे होवुं ते; ते -पणुं; तत्पणुं. ३. सत्ता द्रव्यना आश्रये रहे छे. द्रव्यने कोईनो आश्रय नथी. [जेम वासणमां घी रहे छे तेम द्रव्यमां
सत्ता रहेती नथी (कारण के वासणने अने घीने तो प्रदेशभेद छे); परंतु जेम केरीमां वर्ण, गंध वगेरे छे तेम द्रव्यमां सत्ता छे.]