कहानजैनशास्त्रमाळा ]
ज्ञेयतत्त्व-प्रज्ञापन
२१७
पर्यायनिष्पादिका व्यतिरेकव्यक्तीस्तास्ताः संक्रामतो द्रव्यस्य सद्भावनिबद्ध एव प्रादुर्भावः,
हेमवत् । तथाहि — यदा हेमैवाभिधीयते नाङ्गदादयः पर्यायास्तदा हेमसमानजीविताभिर्यौग-
पद्यप्रवृत्ताभिर्हेमनिष्पादिकाभिरन्वयशक्ति भिरङ्गदादिपर्यायसमानजीविताः क्रमप्रवृत्ता अङ्गदादि-
पर्यायनिष्पादिका व्यतिरेकव्यक्तीस्तास्ताः संक्रामतो हेम्नः सद्भावनिबद्ध एव प्रादुर्भावः । यदा
तु पर्याया एवाभिधीयन्ते न द्रव्यं, तदा प्रभवावसानलाञ्छनाभिः क्रमप्रवृत्ताभिः
पर्यायनिष्पादिकाभिर्व्यतिरेकव्यक्तिभिस्ताभिस्ताभिः प्रभवावसानवर्जिता यौगपद्यप्रवृत्ता द्रव्य-
करोति । सदा लभदि सदा सर्वकालं लभते । किं कर्मतापन्नम् । पादुब्भावं प्रादुर्भावमुत्पादम् ।
कथंभूतम् । सदसब्भावणिबद्धं सद्भावनिबद्धमसद्भावनिबद्धं च । काभ्यां कृत्वा । दव्वत्थपज्जयत्थेहिं
द्रव्यार्थिकपर्यायार्थिकनयाभ्यामिति । तथाहि — यथा यदा काले द्रव्यार्थिकनयेन विवक्षा क्रियते यदेव
कटकपर्याये सुवर्णं तदेव कङ्कणपर्याये नान्यदिति, तदा काले सद्भावनिबद्ध एवोत्पादः । कस्मादिति
चेत् । द्रव्यस्य द्रव्यरूपेणाविनष्टत्वात् । यदा पुनः पर्यायविवक्षा क्रियते कटकपर्यायात् सकाशादन्यो यः
कङ्कणपर्यायः सुवर्णसम्बन्धी स एव न भवति, तदा पुनरसदुत्पादः । कस्मादिति चेत् । पूर्वपर्यायस्य
विनष्टत्वात् । तथा यदा द्रव्यार्थिकनयविवक्षा क्रियते य एव पूर्वं गृहस्थावस्थायामेवमेवं गृहव्यापारं
कृतवान् पश्चाज्जिनदीक्षां गृहीत्वा स एवेदानीं रामादिकेवलिपुरुषो निश्चयरत्नत्रयात्मकपरमात्मध्याने-
प्रवर्तती, पर्यायोनी निपजावनारी ते ते १व्यतिरेकव्यक्तिओने पामता द्रव्यने २सद्भावसंबद्ध
ज उत्पाद छे; सुवर्णनी जेम. ते आ प्रमाणेः ज्यारे सुवर्ण ज कहेवामां आवे छे —
बाजुबंध वगेरे पर्यायो नहि, त्यारे सुवर्ण जेटलुं टकनारी, युगपद् प्रवर्तती, सुवर्णनी
निपजावनारी अन्वयशक्तिओ वडे, बाजुबंध वगेरे पर्यायो जेटलुं टकनारी, क्रमे प्रवर्तती,
बाजुबंध वगेरे पर्यायोनी निपजावनारी ते ते व्यतिरेकव्यक्तिओने पामता सुवर्णने
सद्भावसंबद्ध ज उत्पाद छे.
अने ज्यारे पर्यायो ज कहेवामां आवे छे — द्रव्य नहि, त्यारे उत्पत्तिविनाश जेमनुं
लक्षण छे एवी, क्रमे प्रवर्तती, पर्यायोनी निपजावनारी ते ते व्यतिरेकव्यक्तिओ वडे, उत्पत्तिविनाश रहित, युगपद् प्रवर्तती, द्रव्यनी निपजावनारी अन्वयशक्तिओने पामता १. व्यतिरेकव्यक्तिओ = भेदरूप प्रगटताओ. [व्यतिरेकव्यक्तिओ उत्पत्तिविनाश पामे छे, क्रमे प्रवर्ते छे
अने पर्यायोने निपजावे छे. श्रुतज्ञान, केवळज्ञान वगेरे तथा स्वरूपाचरणचारित्र, यथाख्यातचारित्र वगेरे आत्मद्रव्यनी व्यतिरेकव्यक्तिओ छे. व्यतिरेक तथा अन्वयना अर्थो माटे १९० तथा १९१मा पानानुं पदटिप्पण (फूटनोट) जुओ.] २. सद्भावसंबद्ध = हयाती साथे संबंधवाळो – संकळायेलो. [द्रव्यनी विवक्षा वखते, अन्वयशक्तिओने
मुख्य अने व्यतिरेकव्यक्तिओने गौण कराती होवाथी द्रव्यने सद्भावसंबद्ध उत्पाद (सत् -उत्पाद, हयातनो उत्पाद) छे.] प्र. २८