रणोरुच्छिन्नाण्वन्तरसंगमस्य परिणतिरिव द्वयणुककार्यस्येव मनुष्यादिकार्यस्यानिष्पादकत्वात् परमद्रव्यस्वभावभूततया परमधर्माख्या भवत्यफलैव ।।११६।।
कम्मं णामसमक्खं सभावमध अप्पणो सहावेण ।
अभिभूय णरं तिरियं णेरइयं वा सुरं कुणदि ।।११७।।
परमः नीरागपरमात्मोपलम्भपरिणतिरूपः आगमभाषया परमयथाख्यातचारित्ररूपो वा योऽसौ परमो धर्मः, स केवलज्ञानाद्यनन्तचतुष्टयव्यक्तिरूपस्य कार्यसमयसारस्योत्पादकत्वात्सफलोऽपि नरनारकादि- पर्यायकारणभूतं ज्ञानावरणादिकर्मबन्धं नोत्पादयति, ततः कारणान्निष्फलः । ततो ज्ञायते नरनारकादिसंसारकार्यं मिथ्यात्वरागादिक्रियायाः फलमिति । अथवास्य सूत्रस्य द्वितीयव्याख्यानं
क्रियते — यथा शुद्धनयेन रागादिविभावेन न परिणमत्ययं जीवस्तथैवाशुद्धनयेनापि न परिणमतीति
यदुक्तं सांख्येन तन्निराकृतम् । कथमिति चेत् । अशुद्धनयेन मिथ्यात्वरागादिविभावपरिणत-
जीवानां नरनारकादिपर्यायपरिणतिदर्शनादिति । एवं प्रथमस्थले सूत्रगाथा गता ।।११६।। अथ
आत्मानी बाबतमां, मनुष्यादिकार्यनी निष्पादक होवाथी सफळ ज छे; अने, जेम बीजा अणु साथेनो संबंध जेने नष्ट थयो छे एवा अणुनी परिणति द्विअणुककार्यनी निष्पादक नथी तेम, मोह साथे मिलननो नाश थतां ते ज क्रिया — द्रव्यना परम स्वभावभूत होवाने लीधे ‘परम धर्म’ नामथी कहेवाती एवी — मनुष्यादिकार्यनी निष्पादक नहि होवाथी अफळ ज छे.
भावार्थः — चैतन्यपरिणति ते आत्मानी क्रिया. मोह रहित क्रिया मनुष्यादि- पर्यायोरूप फळ निपजावती नथी अने मोह सहित *क्रिया अवश्य मनुष्यादिपर्यायोरूप फळ निपजावे छे. मोह सहित भावो एक प्रकारना होता नथी तेथी तेना फळरूप मनुष्यादिपर्यायो पण टंकोत्कीर्ण – शाश्वत – एकरूप होता नथी. ११६.
हवे मनुष्यादिपर्यायो जीवने क्रियानां फळ छे एम व्यक्त करे छेः —
*मूळ गाथामां वपरायेला ‘क्रिया’ शब्दथी मोह सहित क्रिया समजवी; मोह रहित क्रियाने तो
‘परम धर्म’ नाम आप्युं छे.