अथ परमार्थादात्मनो द्रव्यकर्माकर्तृत्वमुद्योतयति — परिणामो सयमादा सा पुण किरिय त्ति होदि जीवमया ।
आत्मपरिणामो हि तावत्स्वयमात्मैव, परिणामिनः परिणामस्वरूपकर्तृत्वेन परिणामा-
दनन्यत्वात् । यश्च तस्य तथाविधः परिणामः सा जीवमय्येव क्रिया, सर्वद्रव्याणां परिणाम-
लहदि परिणामं लभते । कथंभूतम् कथंभूतम् । कम्मसंजुत्तं कर्मरहितपरमात्मनो विसद्रशकर्मसंयुक्तं मिथ्यात्व-
रागादिविभावपरिणामं । तत्तो सिलिसदि कम्मं ततः परिणामात् श्लिष्यति बध्नाति । किम् । कर्म । यदि
पुनर्निर्मलविवेकज्योतिःपरिणामेन परिणमति तदा तु कर्म मुञ्चति । तम्हा कम्मं तु परिणामो तस्मात् कर्म
तु परिणामः । यस्माद्रागादिपरिणामेन कर्म बध्नाति, तस्माद्रागादिविकल्परूपो भावकर्मस्थानीयः
सरागपरिणाम एव कर्मकारणत्वादुपचारेण कर्मेति भण्यते । ततः स्थितं रागादिपरिणामः कर्मबन्ध-
कारणमिति ।।१२१।। अथात्मा निश्चयेन स्वकीयपरिणामस्यैव कर्ता, न च द्रव्यकर्मण इति प्रतिपादयति ।
एवो (आत्मानो तथाविध परिणाम) होवाथी आत्मानो तथाविध परिणाम उपचारथी द्रव्यकर्म ज छे, अने आत्मा पण पोताना परिणामनो कर्ता होवाथी द्रव्यकर्मनो कर्ता पण उपचारथी छे. १२१.
हवे परमार्थे आत्माने द्रव्यकर्मनुं अकर्तापणुं प्रकाशे छेः —
अन्वयार्थः — [परिणामः] परिणाम [स्वयम्] पोते [आत्मा] आत्मा छे, [सा पुनः] अने ते [जीवमयी क्रिया इति भवति] जीवमयी क्रिया छे; [क्रिया] क्रियाने [कर्म इति मता] कर्म मानवामां आवी छे; [तस्मात्] माटे आत्मा [कर्मणः कर्ता तु न] द्रव्यकर्मनो कर्ता तो नथी.
टीकाः — प्रथम तो आत्मानो परिणाम खरेखर पोते आत्मा ज छे, कारण के परिणामी परिणामना स्वरूपनो करनार होवाने लीधे परिणामथी अनन्य छे; अने जे तेनो ( – आत्मानो) तथाविध परिणाम छे ते जीवमयी ज क्रिया छे, कारण के सर्व द्रव्योने
२४०प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-