Pravachansar-Gujarati (Devanagari transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 246 of 513
PDF/HTML Page 277 of 544

 

आत्मा हि तावत्परिणामात्मैव, परिणामः स्वयमात्मेति स्वयमुक्तत्वात् परिणामस्तु चेतनात्मकत्वेन ज्ञानं कर्म कर्मफलं वा भवितुं शीलः, तन्मयत्वाच्चेतनायाः ततो ज्ञानं कर्म कर्मफलं चात्मैव एवं हि शुद्धद्रव्यनिरूपणायां परद्रव्यसंपर्कासंभवात्पर्यायाणां द्रव्यान्तः- प्रलयाच्च शुद्धद्रव्य एवात्मावतिष्ठते ।।१२५।।

अथैवमात्मनो ज्ञेयतामापन्नस्य शुद्धत्वनिश्चयात् ज्ञानतत्त्वसिद्धौ शुद्धात्मतत्त्वोपलम्भो व्यम् ।।१२४।। अथ ज्ञानकर्मकर्मफलान्यभेदनयेनात्मैव भवतीति प्रज्ञापयतिअप्पा परिणामप्पा आत्मा भवति कथंभूतः परिणामात्मा परिणामस्वभावः कस्मादिति चेत् ‘परिणामो सयमादा’ इति पूर्वं स्वयमेव भणितत्वात् परिणामः कथ्यतेपरिणामो णाणकम्मफलभावी परिणामो भवति किंविशिष्टः ज्ञानकर्मकर्मफलभावी; ज्ञानकर्मकर्मफलरूपेण भवितुं शील इत्यर्थः तम्हा यस्मादेवं तस्मात्कारणात् णाणं पूर्वसूत्रोक्ता ज्ञानचेतना कम्मं तत्रैवौक्तलक्षणा कर्मचेतना फलं च पूर्वोक्तलक्षणफलचेतना च आदा मुणेदव्वो इयं चेतना त्रिविधाप्यभेदनयेनात्मैव मन्तव्यो ज्ञातव्य इति एतावता किमुक्तं भवति त्रिविधचेतनापरिणामेन परिणामी सन्नात्मा किं करोति निश्चयरत्नत्रयात्मकशुद्धपरिणामेन मोक्षं साधयति, शुभाशुभाभ्यां पुनर्बन्धमिति ।।१२५।। एवं त्रिविधचेतनाकथनमुख्यतया गाथात्रयेण चतुर्थ- स्थलं गतम् अथ सामान्यज्ञेयाधिकारसमाप्तौ पूर्वोक्तभेदभावनायाः शुद्धात्मप्राप्तिरूपं फलं दर्शयति

टीकाःप्रथम तो आत्मा खरेखर परिणामस्वरूप ज छे, कारण के ‘परिणाम पोते आत्मा छे’ एम (१२२मी गाथामां भगवान कुंदकुंदाचार्यदेवे) पोते कह्युं छे; अने परिणाम चेतनास्वरूप होवाथी ज्ञान, कर्म अथवा कर्मफळरूपे थवाना स्वभाववाळो छे, कारण के चेतना ते -मय होय छे (अर्थात् चेतना ज्ञानमय, कर्ममय अथवा कर्मफळमय होय छे). माटे ज्ञान, कर्म अने कर्मफळ आत्मा ज छे.

आ रीते खरेखर शुद्धद्रव्यना निरूपणमां परद्रव्यना संपर्कनो असंभव होवाथी अने पर्यायो द्रव्यनी अंदर प्रलीन थई जता होवाथी आत्मा शुद्धद्रव्य ज रहे छे. १२५.

हवे, ए रीते ज्ञेयपणाने पामेला आत्मानी शुद्धताना निश्चय द्वारा ज्ञानतत्त्वनी सिद्धि थतां शुद्ध आत्मतत्त्वनी उपलब्धि (अनुभव, प्राप्ति) थाय छे एम तेने अभिनंदता थका (अर्थात् आत्मानी शुद्धताना निर्णयने प्रशंसता थकाधन्यवाद देता थका), द्रव्य- सामान्यना वर्णननो उपसंहार करे छेः

२४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-

१. संपर्क = संबंध; संग.
२. प्रलीन थई जवुं = अत्यंत लीन थइ जवुं; मग्न थइ जवुं; अलोप थइ जवुं; अद्रश्य थई जवुं.
३. ज्ञेयपणाने पामेलो = ज्ञेय बनेलो; ज्ञेयभूत. (आत्मा ज्ञानरूप पण छे, ज्ञेयरूप पण छे. आ
ज्ञेयतत्त्वप्रज्ञापन अधिकारने विषे अहीं द्रव्यसामान्यनुं निरूपण चाले छे, तेमां आत्मा ज्ञेयभूतपणे
समावेश पाम्यो छे.)