स्वलक्षणं यस्य स लोकः । यत्र यावति पुनराकाशे जीवपुद्गलयोर्गतिस्थिती न संभवतो, धर्माधर्मौ नावस्थितौ, न कालो दुर्ललितस्तावत्केवलमाकाशमात्मत्वेन स्वलक्षणं यस्य सोऽलोकः ।।१२८।।
मुख्यवृत्त्यार्थपर्याय इति व्यवस्थापयति — जायंते जायन्ते । के कर्तारः । उप्पादट्ठिदिभंगा उत्पाद- स्थितिभङ्गाः । कस्य संबन्धिनः । लोगस्स लोकस्य । किंविशिष्टस्य । पोग्गलजीवप्पगस्स पुद्गल- जीवात्मकस्य, पुद्गलजीवावित्युपलक्षणं षड्द्रव्यात्मकस्य । कस्मात्सकाशात् जायन्ते । परिणामादो परिणामात् एकसमयवर्तिनोऽर्थपर्यायात् । संघादादो व भेदादो न केवलमर्थपर्यायात्सकाशाज्जायन्ते जीव- पुद्गलानामुत्पादादयः संघाताद्वा, भेदाद्वा व्यञ्जनपर्यायादित्यर्थः । तथाहि — धर्माधर्माकाशकालानां मुख्यवृत्त्यैकसमयवर्तिनोऽर्थपर्याया एव, जीवपुद्गलानामर्थपर्यायव्यञ्जनपर्यायाश्च । कथमिति चेत् । ते लोक छे; अने ज्यां जेटला आकाशमां जीव तथा पुद्गलनां गति -स्थिति थतां नथी, धर्म तथा अधर्म रहेलां नथी अने काळ वर्ततो नथी, तेटलुं केवळ आकाश जेनुं स्व -पणे स्वलक्षण छे, ते अलोक छे. १२८.
हवे ‘क्रिया’रूप अने ‘भाव’रूप एवा जे द्रव्यना भावो तेमनी अपेक्षाए द्रव्यनो विशेष ( – भेद) नक्की करे छेः —
अन्वयार्थः — [पुद्गलजीवात्मकस्य लोकस्य] पुद्गल -जीवात्मक लोकने [परिणामात्] परिणाम द्वारा अने [संघातात् वा भेदात्] *संघात वा +भेद द्वारा [उत्पादस्थितिभंगाः] उत्पाद, ध्रौव्य ने विनाश [जायन्ते] थाय छे.
*संघात = भेगा मळवुं ते; एकठा थवुं ते; मिलन.
+भेद = छूटा पडवुं ते; विखूटा थवुं ते.