द्रव्यमाश्रित्य परानाश्रयत्वेन वर्तमानैर्लिङ्गयते गम्यते द्रव्यमेतैरिति लिङ्गानि गुणाः । ते च यद्द्रव्यं भवति न तद्गुणा भवन्ति, ये गुणा भवन्ति ते न द्रव्यं भवतीति द्रव्यादतद्भावेन विशिष्टाः सन्तो लिङ्गलिङ्गिप्रसिद्धौ तल्लिङ्गत्वमुपढौकन्ते । अथ ते द्रव्यस्य जीवोऽयम- जीवोऽयमित्यादिविशेषमुत्पादयन्ति, स्वयमपि तद्भावविशिष्टत्वेनोपात्तविशेषत्वात् । यतो हि यस्य यस्य द्रव्यस्य यो यः स्वभावस्तस्य तस्य तेन तेन विशिष्टत्वात्तेषामस्ति विशेषः । अत एव च मूर्तानाममूर्तानां च द्रव्याणां मूर्तत्वेनामूर्तत्वेन च तद्भावेन विशिष्टत्वादिमे मूर्ता गुणा इमे अमूर्ता इति तेषां विशेषो निश्चेयः ।।१३०।।
अथ मूर्तामूर्तगुणानां लक्षणसंबन्धमाख्याति — ज्ञातव्याः । ते च कथंभूताः । अतब्भावविसिट्ठा अतद्भावविशिष्टाः । तद्यथा – शुद्धजीवद्रव्ये ये केवलज्ञानादिगुणास्तेषां शुद्धजीवप्रदेशैः सह यदेकत्वमभिन्नत्वं तन्मयत्वं स तद्भावो भण्यते, तेषामेव गुणानां तैः प्रदेशैः सह यदा संज्ञालक्षणप्रयोजनादिभेदः क्रियते तदा पुनरतद्भावो भण्यते, तेनातद्भावेन संज्ञादिभेदरूपेण स्वकीयस्वकीयद्रव्येण सह विशिष्टा भिन्ना इति, द्वितीयव्याख्यानेन पुनः स्वकीय- द्रव्येण सह तद्भावेन तन्मयत्वेनान्यद्रव्याद्विशिष्टा भिन्ना इत्यभिप्रायः । एवं गुणभेदेन द्रव्यभेदो
टीकाः — द्रव्यनो आश्रय करीने अने परनो आश्रय कर्या विना वर्ततां होवाथी जेमना वडे द्रव्य ‘लिंगित’ (-प्राप्त) थाय छे – ओळखी शकाय छे, एवां लिंगो गुणो छे. तेओ (गुणो), ‘जे द्रव्य छे ते गुणो नथी, जे गुणो छे ते द्रव्य नथी’ — ते अपेक्षाए द्रव्यथी १अतद्भाव वडे विशिष्ट (-भिन्न) वर्तता थका, लिंग अने २लिंगी तरीकेनी प्रसिद्धि (ख्याति, ओळखाण) वखते द्रव्यना लिंगपणाने पामे छे. हवे, तेओ द्रव्यमां ‘आ जीव छे, आ अजीव छे’ एवो विशेष (-भेद) उत्पन्न करे छे, कारण के पोते पण ३तद्भाव वडे ४विशिष्ट होवाथी विशेषने प्राप्त छे. जे जे द्रव्यनो जे जे स्वभाव होय तेनुं तेनुं ते ते वडे विशिष्टपणुं होवाने लीधे तेमनामां विशेष (अर्थात् भेद) छे, तेथी ज वळी मूर्त अने अमूर्त द्रव्योनुं मूर्तत्व -अमूर्तत्वरूप तद्भाव वडे विशिष्टपणुं होवाने लीधे ‘आ मूर्त गुणो छे, आ अमूर्त गुणो छे’ एम तेमनामां विशेष (-भेद) नक्की करवायोग्य छे. १३०.
हवे मूर्त अने अमूर्त गुणोनां लक्षण तथा संबंध (अर्थात् तेमने कयां द्रव्यो साथे संबंध छे ते) कहे छेः —
२५८प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. अतद्भाव = (कथंचित्) ते -पणे नहि होवुं ते.
२. लिंगी = लिंगवाळुं. (खास गुण ते लिंग – चिह्न – लक्षण छे अने लिंगी ते द्रव्य छे.)
३. तद्भाव = ते -पणुं; ते -पणे होवुं ते; स्वरूप.
४. विशिष्ट = विशेषतावाळुं; खास; भिन्न.