गम्यमानत्वात् । गुणत्वे वा, न तावदमूर्तद्रव्यगुणः शब्दः, गुणगुणिनोरविभक्तप्रदेशत्वेनैकवेदन- वेद्यत्वादमूर्तद्रव्यस्यापि श्रवणेन्द्रियविषयत्वापत्तेः । पर्यायलक्षणेनोत्खातगुणलक्षणत्वान्मूर्तद्रव्य- गुणोऽपि न भवति । पर्यायलक्षणं हि कादाचित्कत्वं गुणलक्षणं तु नित्यत्वम् । ततः कादाचित्कत्वोत्खातनित्यत्वस्य न शब्दस्यास्ति गुणत्वम् । यत्तु तत्र नित्यत्वं तत्तदारम्भक- पुद्गलानां तद्गुणानां च स्पर्शादीनामेव, न शब्दपर्यायस्येति दृढतरं ग्राह्यम् । न च पुद्गल- गाथाकथितक्रमेण परमाणुलक्षणसूक्ष्मस्वरूपादेः पृथ्वीस्कन्धलक्षणस्थूलस्वरूपपर्यन्तस्य च । तथाहि — यथानन्तज्ञानादिचतुष्टयं विशेषलक्षणभूतं यथासंभवं सर्वजीवेषु साधारणं तथा वर्णादिचतुष्टयं विशेष- लक्षणभूतं यथासंभवं सर्वपुद्गलेषु साधारणम् । यथैव चानन्तज्ञानादिचतुष्टयं मुक्तजीवेऽतीन्द्रियज्ञान- विषयमनुमानगम्यमागमगम्यं च, तथा शुद्धपरमाणुद्रव्ये वर्णादिचतुष्टयमप्यतीन्द्रियज्ञानविषयमनुमान- गम्यमागमगम्यं च । यथा वानन्तचतुष्टयस्य संसारिजीवे रागादिस्नेहनिमित्तेन कर्मबन्धवशादशुद्धत्वं भवति तथा वर्णादिचतुष्टयस्यापि स्निग्धरूक्षगुणनिमित्तेन द्वि -अणुकादिबन्धावस्थायामशुद्धत्वम् । यथा वानन्तज्ञानादिचतुष्टयस्य रागादिस्नेहरहितशुद्धात्मध्यानेन शुद्धत्वं भवति तथा वर्णादिचतुष्टयस्यापि स्निग्धगुणाभावे बन्धनेऽसति परमाणुपुद्गलावस्थायां शुद्धत्वमिति । सद्दो सो पोग्गलो यस्तु शब्दः स
[शब्दने (पर्याय नहि मानतां) गुण मानवामां आवे तो ते कई रीते योग्य नथी तेनुं समाधानः — ]
प्रथम तो, शब्द अमूर्त द्रव्यनो गुण नथी केम के गुण -गुणीने अभिन्न प्रदेशपणुं होवाने लीधे तेओ (गुण -गुणी) १एक वेदनथी वेद्य होवाथी अमूर्त द्रव्यने पण श्रवणेंद्रियना विषयभूतपणुं आवी पडे.
(बीजुं, शब्दमां) पर्यायना लक्षण वडे गुणनुं लक्षण उत्थापित थतुं होवाथी शब्द मूर्त द्रव्यनो गुण पण नथी. पर्यायनुं लक्षण कादाचित्कपणुं (अनित्यपणुं) छे अने गुणनुं लक्षण नित्यपणुं छे; माटे (शब्दमां) कादाचित्कपणा वडे नित्यपणुं उत्थापित थतुं होवाथी (अर्थात् शब्द कोइक वार ज थतो होवाथी अने नित्य नहि होवाथी) शब्द ते गुण नथी. जे त्यां नित्यपणुं छे ते तेने (शब्दने) उत्पन्न करनारां पुद्गलोनुं अने तेमना स्पर्शादिक गुणोनुं ज छे, शब्दपर्यायनुं नहि — एम अति द्रढपणे ग्रहण करवुं.
१. एक वेदनथी वेद्य = एक ज्ञानथी जणावायोग्य. (नैयायिको शब्दने आकाशनो गुण माने छे पण
ते मान्यता अप्रमाण छे. गुण -गुणीना प्रदेशो अभिन्न होय छे, तेथी गुण जे इन्द्रियथी जणाय
ते ज इन्द्रियथी गुणी पण जणावो जोईए. शब्द कर्णेन्द्रियथी जणाय छे माटे आकाश पण कर्णेन्द्रियथी
जणावुं जोइए. पण आकाश तो कोइ इन्द्रियथी जणातुं नथी. माटे शब्द आकाश वगेरे अमूर्तिक
द्रव्योनो गुण नथी.)