द्विप्रदेशाद्युद्भवहेतुभूततथाविधस्निग्धरूक्षगुणपरिणामशक्तिस्वभावात्प्रदेशोद्भवत्वमस्ति । ततः पर्यायेणानेकप्रदेशत्वस्यापि संभवात् द्वयादिसंख्येयासंख्येयानन्तप्रदेशत्वमपि न्याय्यं पुद्गलस्य ।।१३७।।
परमाणोर्गतिपरिणतेः सहकारित्वेन वर्तते । कस्य संबन्धी योऽसौ परमाणुः । पदेसमेत्तस्स दव्वजादस्स
प्रदेशमात्रपुद्गलजातिरूपपरमाणुद्रव्यस्य । किं कुर्वतः । वदिवददो व्यतिपततो मन्दगत्या गच्छतः । कं
प्रति । पदेसं कालाणुव्याप्तमेकप्रदेशम् । कस्य संबन्धिनम् । आगासदव्वस्स आकाशद्रव्यस्येति । तथाहि –
कालाणुरप्रदेशो भवति । कस्मात् । द्रव्येणैकप्रदेशत्वात् । अथवा यथा स्नेहगुणेन पुद्गलानां
छे तोपण *बे प्रदेशो वगेरेना उद्भवना हेतुभूत तथाविध (ते प्रकारना) स्निग्ध -रूक्षगुणरूपे परिणमवानी शक्तिरूप स्वभावने लीधे तेने प्रदेशोनो उद्भव छे; तेथी पर्याये अनेक- प्रदेशीपणानो पण संभव होवाथी पुद्गलने द्विप्रदेशीपणाथी मांडीने संख्यात, असंख्यात अने अनंतप्रदेशीपणुं पण न्याययुक्त छे. १३७.
अन्वयार्थः — [समयः तु] काळ तो [अप्रदेशः] अप्रदेशी छे. [प्रदेशमात्रस्य द्रव्यजातस्य] प्रदेशमात्र पुद्गल -परमाणु [आकाशद्रव्यस्य प्रदेशं ] आकाश द्रव्यना प्रदेशने [व्यतिपततः] मंद गतिथी ओळंगतो होय त्यारे [सः वर्तते] ते वर्ते छे अर्थात् निमित्तभूतपणे परिणमे छे.
२७२प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
*द्विप्रदेशी वगेरे स्कंधोनी उत्पत्तिना कारणभूत जे स्निग्ध -रूक्ष गुणो ते -रूपे परिणमवानी शक्ति
पुद्गलनो स्वभाव छे.