उप्पादो पद्धंसो विज्जदि जदि जस्स एगसमयम्हि ।
समयो हि समयपदार्थस्य वृत्त्यंशः । तस्मिन् कस्याप्यवश्यमुत्पादप्रध्वंसौ संभवतः, परमाणोर्व्यतिपातोत्पद्यमानत्वेन कारणपूर्वत्वात् । तौ यदि वृत्त्यंशस्यैव, किं यौगपद्येन किं भवन्तीत्यभिप्रायः ।।१४१।। एवं सप्तमस्थले स्वतन्त्रगाथाद्वयं गतम् । अथ समयसन्तानरूपस्योर्ध्व- प्रचयस्यान्वयिरूपेणाधारभूतं कालद्रव्यं व्यवस्थापयति – उप्पादो पद्धंसो विज्जदि जदि उत्पादः प्रध्वंसो विद्यते यदि चेत् । कस्य । जस्स यस्य कालाणोः । क्व । एगसमयम्हि एकसमये वर्तमानसमये । समयस्स समयोत्पादकत्वात्समयः कालाणुस्तस्य । सो वि समओ सोऽपि कालाणुः सभावसमवट्ठिदो हवदि स्वभावसमवस्थितो भवति । पूर्वोक्तमुत्पादप्रध्वंसद्वयं तदाधारभूतं कालाणुद्रव्यरूपं ध्रौव्यमिति
अन्वयार्थः — [यदि यस्य समयस्य] जो काळने [एकसमये] एक समयमां [उत्पादः प्रध्वंसः] उत्पाद अने ध्वंस [विद्यते] वर्ते छे, [सः अपि समयः] तो ते काळ [स्वभावसमवस्थितः] स्वभावे अवस्थित अर्थात् ध्रुव [भवति] (ठरे) छे.
टीकाः — समय काळपदार्थनो *वृत्त्यंश छे; तेमां ( – ते वृत्त्यंशमां) कोईने पण अवश्य उत्पाद तथा विनाश संभवे छे, केम के परमाणुना अतिक्रमण द्वारा (समयरूपी वृत्त्यंश) उत्पन्न थतो होवाथी कारणपूर्वक छे. (परमाणु वडे जे एक आकाशप्रदेशनुं मंद गतिथी ओळंगवुं ते कारण छे अने समयरूपी वृत्त्यंश ते कारणनुं कार्य छे तेथी तेमां कोई पदार्थने उत्पाद तथा विनाश थता होवा जोईए.)
(‘कोई पदार्थने उत्पाद -विनाश थवानी शी जरूर छे? तेने बदले ते वृत्त्यंशने ज उत्पाद -विनाश थता मानी लईए तो शी हरकत?’ एवा तर्कनुं समाधान करवामां आवे छेः)
उत्पाद अने विनाश जो वृत्त्यंशना ज मानवामां आवे तो, (पूछीए छीए के) प्र. ३६
*वृत्त्यंश = वृत्तिनो अंश; सूक्ष्ममां सूक्ष्म परिणति अर्थात् पर्याय.