प्राणैर्हि तावज्जीवः कर्मफलमुपभुंक्ते; तदुपभुञ्जानो मोहप्रद्वेषावाप्नोति; ताभ्यां स्वजीव- परजीवयोः प्राणाबाधं विदधाति । तदा कदाचित्परस्य द्रव्यप्राणानाबाध्य कदाचिदनाबाध्य स्वस्य भावप्राणानुपरक्तत्वेन बाधमानो ज्ञानावरणादीनि कर्माणि बध्नाति । एवं प्राणाः पौद्गलिककर्मकारणतामुपयान्ति ।।१४९।।
आदा कम्ममलिमसो धरेदि पाणे पुणो पुणो अण्णे । ण चयदि जाव ममत्तिं देहपधाणेसु विसयेसु ।।१५०।। ज्ञानस्वरूपं स्वकीयशुद्धप्राणं हन्ति, पश्चादुत्तरकाले परप्राणघाते नियमो नास्तीति ।।१४९।। अथेन्द्रि- यादिप्राणोत्पत्तेरन्तरङ्गहेतुमुपदिशति — आदा कम्ममलिमसो अयमात्मा स्वभावेन भावकर्मद्रव्यकर्मनोकर्म- मलरहितत्वेनात्यन्तनिर्मलोऽपि व्यवहारेणानादिकर्मबन्धवशान्मलीमसो भवति । तथाभूतः सन् किं करोति । धरेदि पाणे पुणो पुणो अण्णे धारयति प्राणान् पुनःपुनः अन्यान्नवतरान् । यावत्किम् । ण चयदि
टीकाः — प्रथम तो प्राणोथी जीव कर्मफळने भोगवे छे; तेने भोगवतो थको मोह तथा द्वेषने पामे छे; मोह तथा द्वेषथी स्वजीव अने परजीवना प्राणोने १बाधा करे छे. त्यां, कदाचित् ( – कोई वार) परना द्रव्यप्राणोने बाधा करीने अने कदाचित् (परना द्रव्यप्राणोने) बाधा नहि करीने, पोताना भावप्राणोने तो २उपरक्तपणा वडे (अवश्य) बाधा करतो थको, (जीव) ज्ञानावरणादि कर्मो बांधे छे. आ प्रमाणे प्राणो पौद्गलिक कर्मोना कारणपणाने पामे छे. १४९.
हवे पौद्गलिक प्राणोनी संततिनी (-प्रवाहनी, परंपरानी) प्रवृत्तिनो अंतरंग हेतु सूत्र द्वारा कहे छेः —
२९४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. बाधा = पीडा; उपद्रव; ईजा; विघ्न.
२. उपरक्तपणुं = मलिनपणुं; विकारीपणुं; मोहादिपरिणामे परिणमवुं ते. [जेम कोई पुरुष तपेला
लोखंडना गोळा वडे परने ईजा करवा इच्छतो थको प्रथम तो पोते पोताने ज ईजा करे छे
( – पोते पोताना ज हाथने बाळे छे), पछी परने तो ईजा थाय के न थाय — नियम नथी; तेम
जीव तपेला लोखंडना गोळा समान मोहादिपरिणामे परिणमतो थको प्रथम तो निर्विकार
स्वसंवेदनज्ञानस्वरूप निज शुद्ध भावप्राणने ज ईजा करे छे, पछी परना द्रव्यप्राणोने तो ईजा
थाय के न थाय — नियम नथी.]