येयमात्मनः पौद्गलिकप्राणानां संतानेन प्रवृत्तिः, तस्या अनादिपौद्गलकर्ममूलं शरीरादिममत्वरूपमुपरक्तत्वमन्तरङ्गो हेतुः ।।१५०।। अथ पुद्गलप्राणसंततिनिवृत्तिहेतुमन्तरङ्गं ग्राहयति — जो इंदियादिविजई भवीय उवओगमप्पगं झादि ।
कम्मेहिं सो ण रज्जदि किह तं पाणा अणुचरंति ।।१५१।। जाव ममत्तिं निस्नेहचिच्चमत्कारपरिणतेर्विपरीतां ममतां यावत्कालं न त्यजति । केषु विषयेषु । देहपधाणेसु विसयेसु देहविषयरहितपरमचैतन्यप्रकाशपरिणतेः प्रतिपक्षभूतेषु देहप्रधानेषु पञ्चेन्द्रियविषयेष्विति । ततः स्थितमेतत् — इन्द्रियादिप्राणोत्पत्तेर्देहादिममत्वमेवान्तरङ्गकारणमिति ।।१५०।। अथेन्द्रियादिप्राणानामभ्यन्तरं विनाशकारणमावेदयति — जो इंदियादिविजई भवीय यः कर्तातीन्द्रियात्मोत्थसुखामृतसंतोषबलेन जितेन्द्रियत्वेन निःकषायनिर्मलानुभूतिबलेन कषायजयेन चेन्द्रियादिविजयी भूत्वा उवओगमप्पगं झादि
अन्वयार्थः — [यावत्] ज्यां सुधी [देहप्रधानेषु विषयेषु] देहप्रधान विषयोमां [ममत्वं] ममत्व [न त्यजति] छोडतो नथी, [कर्ममलीमसः आत्मा] त्यां सुधी कर्मथी मलिन आत्मा [पुनः पुनः] फरी फरीने [अन्यान् प्राणान्] अन्य अन्य प्राणो [धारयति] धारण करे छे.
टीकाः — जे आ आत्माने पौद्गलिक प्राणोनी संतानरूपे प्रवृत्ति छे, तेनो अंतरंग हेतु अनादि पौद्गलिक कर्म जेनुं मूळ (-निमित्त) छे एवुं शरीरादिना ममत्वरूप उपरक्तपणुं छे.
भावार्थः — द्रव्यप्राणोनी परंपरा चाल्या करवानुं अंतरंग कारण अनादि पुद्गलकर्मना निमित्ते थतुं जीवनुं विकारी परिणमन छे. ज्यां सुधी जीव देहादिक विषयोमां ममत्वरूप एवुं ते विकारी परिणमन छोडतो नथी, त्यां सुधी तेना निमित्ते फरी फरी पुद्गलकर्म बंधाया करे छे अने तेथी फरी फरी द्रव्यप्राणोनो संबंध थया करे छे. १५०.
हवे पौद्गलिक प्राणोनी संततिनी निवृत्तिनो अंतरंग हेतु समजावे छेः —