पुद्गलप्राणसंततिनिवृत्तेरन्तरङ्गो हेतुर्हि पौद्गलिककर्ममूलस्योपरक्तत्वस्याभावः । स तु समस्तेन्द्रियादिपरद्रव्यानुवृत्तिविजयिनो भूत्वा समस्तोपाश्रयानुवृत्तिव्यावृत्तस्य स्फ टिकमणे- रिवात्यन्तविशुद्धमुपयोगमात्रमात्मानं सुनिश्चलं केवलमधिवसतः स्यात् । इदमत्र तात्पर्यं — आत्मनोऽत्यन्तविभक्तत्वसिद्धये व्यवहारजीवत्वहेतवः पुद्गलप्राणा एवमुच्छेत्तव्याः ।।१५१।। केवलज्ञानदर्शनोपयोगं निजात्मानं ध्यायति, कम्मेहिं सो ण रज्जदि कर्मभिश्चिच्चमत्कारात्मनः प्रतिबन्ध- कैर्ज्ञानावरणादिकर्मभिः स न रज्यते, न बध्यते । किह तं पाणा अणुचरंति कर्मबन्धाभावे सति तं पुरुषं
अन्वयार्थः — [यः] जे [इन्द्रियादिविजयी भूत्वा] इन्द्रियादिनो विजयी थईने [उपयोगम् आत्मकं] उपयोगमात्र आत्माने [ध्यायति] ध्यावे छे, [सः] ते [कर्मभिः] कर्मो वडे [न रज्यते] रंजित थतो नथी; [तं] तेने [प्राणाः] प्राणो [कथं] कई रीते [अनुचरन्ति] अनुसरे? (अर्थात् तेने प्राणोनो संबंध थतो नथी.)
टीकाः — खरेखर पौद्गलिक प्राणोनी संततिनी निवृत्तिनो अंतरंग हेतु पौद्गलिक कर्म जेनुं कारण ( – निमित्त) छे एवा *उपरक्तपणानो अभाव छे. अने ते अभाव जे जीव समस्त इन्द्रियादिक परद्रव्यो अनुसार परिणतिनो विजयी थईने, (अनेक वर्णोवाळा) १आश्रय अनुसार सघळी परिणतिथी २व्यावृत्त थयेला स्फटिकमणिनी माफक, अत्यंत विशुद्ध उपयोगमात्र आत्मामां एकलामां सुनिश्चळपणे वसे छे, ते जीवने होय छे.
आ अहीं तात्पर्य छे के — आत्मानुं अत्यंत विभक्तपणुं साधवा माटे व्यवहार- जीवत्वना हेतुभूत पौद्गलिक प्राणो आ रीते उच्छेदवायोग्य छे.
भावार्थः — जेम अनेक रंगवाळी आश्रयभूत वस्तु अनुसार जे (स्फटिकमणिनुं) अनेकरंगी परिणमन तेनाथी तद्दन व्यावृत्त थयेला स्फटिकमणिने उपरक्तपणानो अभाव छे, तेम अनेक प्रकारनां कर्म, इन्द्रियो इत्यादि अनुसार जे (आत्मानुं) अनेक प्रकारनुं विकारी परिणमन तेनाथी तद्दन व्यावृत्त थयेला आत्माने ( – के जे एकला उपयोगमात्र आत्मामां
२९६प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
*उपरक्तपणुं = विकृतपणुं; मलिनपणुं; रंजितपणुं; उपरागवाळापणुं. (उपरागनो अर्थ २४८मा पाने
पदटिप्पणमां जुओ.)
१. आश्रय = जेमां स्फटिकमणि मूकेलो होय ते वस्तु.
२. व्यावृत्त थवुं = जुदा थवुं; अटकवुं; रहित थवुं; पाछा फरवुं.