परमाणोर्हि तावदस्ति परिणामः तस्य वस्तुस्वभावत्वेनानतिक्रमात् । ततस्तु परिणामा- दुपात्तकादाचित्कवैचित्र्यं चित्रगुणयोगित्वात्परमाणोरेकाद्येकोत्तरानन्तावसानाविभागपरिच्छेद- व्यापि स्निग्धत्वं वा रूक्षत्वं वा भवति ।।१६४।। एगुत्तरमेगादी एकोत्तरमेकादि । किम् । णिद्धत्तणं च लुक्खत्तं स्निग्धत्वं रूक्षत्वं च कर्मतापन्नम् । भणिदं भणितं कथितम् । किंपर्यन्तम् । जाव अणंतत्तमणुभवदि अनन्तत्वमनन्तपर्यन्तं यावदनुभवति प्राप्नोति । कस्मात्सकाशात् । परिणामादो परिणतिविशेषात्परिणामित्वादित्यर्थः । कस्य संबन्धि । अणुस्स अणोः पुद्गलपरमाणोः । तथाहि — यथा जीवे जलाजागोमहिषीक्षीरे स्नेहवृद्धिवत्स्नेहस्थानीयं रागत्वं रूक्ष- स्थानीयं द्वेषत्वं बन्धकारणभूतं जघन्यविशुद्धिसंक्लेशस्थानीयमादिं कृत्वा परमागमकथितक्रमेणोत्कृष्ट- विशुद्धिसंक्लेशपर्यन्तं वर्धते, तथा पुद्गलपरमाणुद्रव्येऽपि स्निग्धत्वं रूक्षत्वं च बन्धकारणभूतं पूर्वोक्तजलादितारतम्यशक्तिदृष्टान्तेनैकगुणसंज्ञां जघन्यशक्तिमादिं कृत्वा गुणसंज्ञेनाविभागपरिच्छेद-
अन्वयार्थः — [अणोः] परमाणुने [परिणामात्] परिणामने लीधे [एकादि] एकथी ( – एक अविभाग प्रतिच्छेदथी) मांडीने [एकोत्तरं] एकेक वधतां [यावत् अनन्तत्वम् अनुभवति] अनंतपणाने ( – अनंत अविभाग प्रतिच्छेदपणाने) पामे त्यांसुधीनुं [स्निग्धत्वं वा रूक्षत्वं] स्निग्धत्व अथवा रूक्षत्व होय छे एम [भणितम्] (जिनदेवे) कह्युं छे.
टीकाः — प्रथम तो परमाणुने परिणाम होय छे कारण के ते (परिणाम) वस्तुनो स्वभाव होवाथी उल्लंघी शकातो नथी. अने ते परिणामने लीधे जे १कादाचित्क २विचित्रता धारण करे छे एवुं, एकथी मांडीने एक एक वधतां अनंत अविभाग प्रतिच्छेदो सुधी व्यापनारुं स्निग्धत्व अथवा रूक्षत्व परमाणुने होय छे कारण के परमाणु अनेक प्रकारना गुणवाळो छे.
३१४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. कादाचित्क = कोई वार होय एवुं; क्षणिक; अनित्य.
२. विचित्रता = अनेकप्रकारता; विविधता; अनेकरूपता. (चीकणापणुं अने लूखापणुं परिणामने लीधे
क्षणिक अनेकरूपता – तरतमता – धारण करे छे.)