आत्मनो हि रसरूपगन्धगुणाभावस्वभावत्वात्स्पर्शगुणव्यक्त्यभावस्वभावत्वात् शब्द- पर्यायाभावस्वभावत्वात्तथा तन्मूलादलिङ्गग्राह्यत्वात्सर्वसंस्थानाभावस्वभावत्वाच्च पुद्गलद्रव्य- विभागसाधनमरसत्वमरूपत्वमगन्धत्वमव्यक्त त्वमशब्दत्वमलिङ्गग्राह्यत्वमसंस्थानत्वं चास्ति । सकल- पुद्गलापुद्गलाजीवद्रव्यविभागसाधनं तु चेतनागुणत्वमस्ति । तदेव च तस्य स्वजीव- द्रव्यमात्राश्रितत्वेन स्वलक्षणतां बिभ्राणं शेषद्रव्यान्तरविभागं साधयति । अलिङ्गग्राह्य इति वक्तव्ये यदलिङ्गग्रहणमित्युक्तं तद्बहुतरार्थप्रतिपत्तये । तथाहि — न लिंगैरिन्द्रियैर्ग्राहकतामा- मुख्यतया द्वितीयविशेषान्तराधिकारः समाप्तः । अथैकोनविंशतिगाथापर्यन्तं जीवस्य पुद्गलेन सह बन्ध- मुख्यतया व्याख्यानं करोति, तत्र षट्स्थलानि भवन्ति । तेष्वादौ ‘अरसमरूवं’ इत्यादि शुद्धजीव- व्याख्यानेन गाथैका, ‘मुत्तो रूवादि’ इत्यादिपूर्वपक्षपरिहारमुख्यतया गाथाद्वयमिति प्रथमस्थले गाथात्रयम् । तदनन्तरं भावबन्धमुख्यत्वेन ‘उवओगमओ’ इत्यादि गाथाद्वयम् । अथ परस्परं द्वयोः पुद्गलयोः बन्धो, जीवस्य रागादिपरिणामेन सह बन्धो, जीवपुद्गलयोर्बन्धश्चेति त्रिविधबन्धमुख्यत्वेन
अन्वयार्थः — [जीवम्] जीवने [अरसम्] अरस, [अरूपम्] अरूप, [अगन्धम्] अगंध, [अव्यक्तं] अव्यक्त, [चेतनागुणम्] चेतनागुणवाळो, [अशब्दम्] अशब्द, [अलिंगग्रहणम्] अलिंगग्रहण (लिंगथी अग्राह्य) अने [अनिर्दिष्टसंस्थानम्] जेने कोई संस्थान कह्युं नथी एवो [जानीहि] जाण.
टीकाः – आत्मा (१) रसगुणना अभावरूप स्वभाववाळो होवाथी, (२) रूपगुणना अभावरूप स्वभाववाळो होवाथी, (३) गंधगुणना अभावरूप स्वभाववाळो होवाथी, (४) स्पर्शगुणरूप व्यक्तताना अभावरूप स्वभाववाळो होवाथी, (५) शब्दपर्यायना अभावरूप स्वभाववाळो होवाथी, तथा (६) ते बधांने कारणे ( अर्थात् रस -रूप -गंध वगेरेना अभावरूप स्वभावने कारणे) लिंग वडे अग्राह्य होवाथी अने (७) सर्व संस्थानोना अभावरूप स्वभाववाळो होवाथी, आत्माने पुद्गलद्रव्यथी विभागना साधनभूत (१) अरसपणुं, (२) अरूपपणुं, (३) अगंधपणुं, (४) अव्यक्तपणुं, (५) अशब्दपणुं, (६) अलिंगग्राह्यपणुं अने (७) असंस्थानपणुं छे. पुद्गल तेम ज अपुद्गल एवां समस्त अजीवद्रव्योथी विभागनुं साधन तो चेतनागुणमयपणुं छे; अने ते ज, मात्र स्वजीवद्रव्याश्रित होवाथी स्वलक्षणपणुं धरतुं थकुं, आत्मानो शेष अन्यद्रव्योथी विभाग साधे छे.
‘अलिंगग्राह्य’ एम कहेवानुं छे त्यां जे ‘अलिंगग्रहण’ एम कह्युं छे ते घणा अर्थोनी प्रतिपत्ति (प्राप्ति, प्रतिपादन) करवा माटे छे. ते आ प्रमाणेः