परिणमदि जदा अप्पा सुहम्हि असुहम्हि रागदोसजुदो । तं पविसदि कम्मरयं णाणावरणादिभावेहिं ।।१८७।।
अस्ति खल्वात्मनः शुभाशुभपरिणामकाले स्वयमेव समुपात्तवैचित्र्यकर्मपुद्गलपरिणामः, नवघनाम्बुनो भूमिसंयोगपरिणामकाले समुपात्तवैचित्र्यान्यपुद्गलपरिणामवत् । तथाहि — यथा यदा नवघनाम्बु भूमिसंयोगेन परिणमति तदान्ये पुद्गलाः स्वयमेव समुपात्तवैचित्र्यैः नन्दैकलक्षणपरमसुखामृतव्यक्तिरूपकार्यसमयसारसाधकनिश्चयरत्नत्रयात्मककारणसमयसारविलक्षणस्य मिथ्यात्वरागादिविभावरूपस्य स्वकीयपरिणामस्य । पुनरपि किंविशिष्टस्य । दव्वजादस्स स्वकीयात्म- द्रव्योपादानकारणजातस्य । आदीयदे कदाई कम्मधूलीहिं आदीयते बध्यते । काभिः । कर्मधूलीभिः कर्तृ- भूताभिः कदाचित्पूर्वोक्तविभावपरिणामकाले । न केवलमादीयते, विमुच्चदे विशेषेण मुच्यते त्यज्यते ताभिः कर्मधूलीभिः कदाचित्पूर्वोक्तकारणसमयसारपरिणतिकाले । एतावता किमुक्तं भवति । अशुद्ध- परिणामेन बध्यते शुद्धपरिणामेन मुच्यत इति ।।१८६।। अथ यथा द्रव्यकर्माणि निश्चयेन स्वयमेवोत्पद्यन्ते तथा ज्ञानावरणादिविचित्रभेदरूपेणापि स्वयमेव परिणमन्तीति कथयति ---परिणमदि जदा अप्पा परिणमति यदात्मा । समस्तशुभाशुभपरद्रव्यविषये परमोपेक्षालक्षणं शुद्धोपयोगपरिणामं मुक्त्वा यदायमात्मा परिणमति । क्व । सुहम्हि असुहम्हि शुभेऽशुभे वा परिणामे । कथंभूतः सन् । रागदोसजुदो
हवे पुद्गलकर्मोना वैचित्र्यने ( – ज्ञानावरण, दर्शनावरण इत्यादि अनेकप्रकारताने) कोण करे छे तेनुं निरूपण करे छेः —
अन्वयार्थः — [यदा] ज्यारे [आत्मा] आत्मा [रागद्वेषयुतः] रागद्वेषयुक्त थयो थको [शुभे अशुभे] शुभ अने अशुभमां [परिणमति] परिणमे छे, त्यारे [कर्मरजः] कर्मरज [ज्ञानावरणादिभावैः] ज्ञानावरणादिभावे [तं] तेनामां [प्रविशति] प्रवेशे छे.
टीकाः — जेम नवा मेघजळना भूमिसंयोगरूप परिणामना काळे स्वयमेव वैचित्र्यने पामेला अन्यपुद्गलपरिणाम (अन्य पुद्गलना परिणाम) होय छे, तेम आत्माना शुभाशुभ परिणामना काळे स्वयमेव वैचित्र्यने पामेला कर्मपुद्गलपरिणाम (कर्मपुद्गलना परिणाम) खरेखर होय छे. ते आ प्रमाणेः जेम ज्यारे नवुं मेघजळ भूमिसंयोगरूपे