आत्मनो हि शुद्ध आत्मैव सदहेतुकत्वेनानाद्यनन्तत्वात् स्वतःसिद्धत्वाच्च ध्रुवो, न किञ्चनाप्यन्यत् । शुद्धत्वं चात्मनः परद्रव्यविभागेन स्वधर्माविभागेन चैकत्वात् । तच्च ज्ञानात्मक- त्वाद्दर्शनभूतत्वादतीन्द्रियमहार्थत्वादचलत्वादनालम्बत्वाच्च । तत्र ज्ञानमेवात्मनि बिभ्रतः स्वयं दर्शनभूतस्य चातन्मयपरद्रव्यविभागेन स्वधर्माविभागेन चास्त्येकत्वम् । तथा प्रतिनियतस्पर्शरस- गन्धवर्णगुणशब्दपर्यायग्राहीण्यनेकानीन्द्रियाण्यतिक्रम्य सर्वस्पर्शरसगन्धवर्णगुणशब्दपर्यायग्राहक- स्यैकस्य सतो महतोऽर्थस्येन्द्रियात्मकपरद्रव्यविभागेन स्पर्शादिग्रहणात्मकस्वधर्माविभागेन स्वात्मानुभूतिलक्षणनिश्चयनयबलेन पूर्वमपहाय निराकृत्य । पश्चात् किं करोति । णाणमहमेक्को ज्ञानमहमेकः, सकलविमलकेवलज्ञानमेवाहं भावकर्मद्रव्यकर्मनोकर्मरहितत्वेनैकश्च । इदि जो झायदि इत्यनेन प्रकारेण योऽसौ ध्यायति चिन्तयति भावयति । क्क । झाणे निजशुद्धात्मध्याने स्थितः सो अप्पाणं हवदि झादा स आत्मानं भवति ध्याता । स चिदानन्दैकस्वभावपरमात्मानं ध्याता भवतीति । ततश्च परमात्मध्यानात्तादृशमेव परमात्मानं लभते । तदपि कस्मात् । उपादानकारणसद्दशं कार्यमिति वचनात् । ततो ज्ञायते शुद्धनयाच्छुद्धात्मलाभ इति ।।१९१।। अथ ध्रुवत्वाच्छुद्धात्मानमेव भावयेऽहमिति विचारयति — ‘मण्णे’ इत्यादिपदखण्डनारूपेण व्याख्यानं क्रियते — मण्णे मन्ये ध्यायामि सर्वप्रकारो-
टीकाः — शुद्ध आत्मा १सत् अने २अहेतुक होवाने लीधे अनादि -अनंत अने स्वतःसिद्ध छे तेथी आत्माने शुद्ध आत्मा ज ध्रुव छे, (तेने) बीजुं कांई पण ध्रुव नथी. आत्मा शुद्ध एटला माटे छे के तेने परद्रव्यथी विभाग अने स्वधर्मथी अविभाग होवाने लीधे एकपणुं छे. ते एकपणुं आत्माना (१) ज्ञानात्मकपणाने लीधे, (२) दर्शनभूतपणाने लीधे, (३) अतीन्द्रिय महा पदार्थपणाने लीधे, (४) अचळपणाने लीधे अने (५) निरालंबपणाने लीधे छे.
त्यां, (१ – २) जे ज्ञानने ज पोतामां धारण करी राखे छे अने जे पोते दर्शनभूत छे एवा आत्माने ३अतन्मय परद्रव्यथी विभाग छे अने स्वधर्मथी अविभाग छे तेथी तेने एकपणुं छे; (३) वळी जे ४प्रतिनिश्चित स्पर्श -रस -गंध -वर्णरूप गुणो अने शब्दरूप पर्यायने ग्रहण करनारी अनेक इंद्रियोने ५अतिक्रमीने, सर्व स्पर्श -रस -गंध -वर्णरूप गुणो अने शब्दरूप पर्यायने ग्रहण करनारो एक सत् महा पदार्थ छे एवा आत्माने इंद्रियात्मक परद्रव्यथी विभाग छे अने स्पर्शादिना ६ग्रहणस्वरूप स्वधर्मथी अविभाग छे तेथी तेने
१. सत् = हयात; हयातीवाळो; अस्तित्ववाळो.
२. अहेतुक = जेनुं कोई कारण नथी एवो; अकारण.
३. अतन्मय = ज्ञानदर्शनमय नहि एवुं
४. प्रतिनिश्चित = प्रतिनियत. [दरेक इंद्रिय पोतपोताना नियत विषयने ग्रहे छे; जेम के चक्षु वर्णने
ग्रहे छे.]
५. अतिक्रमीने = ओळंगी जईने; छोडीने. ६. ग्रहणस्वरूप = ज्ञानस्वरूप