चास्त्येकत्वम् । तथा क्षणक्षयप्रवृत्तपरिच्छेद्यपर्यायग्रहणमोक्षणाभावेनाचलस्य परिच्छेद्यपर्यायात्मक-
परद्रव्यविभागेन तत्प्रत्ययपरिच्छेदात्मक स्वधर्माविभागेन चास्त्येक त्वम् । तथा नित्यप्रवृत्तपरिच्छेद्य-
द्रव्यालम्बनाभावेनानालम्बस्य परिच्छेद्यपरद्रव्यविभागेन तत्प्रत्ययपरिच्छेदात्मकस्वधर्माविभागेन चास्त्येकत्वम् । एवं शुद्ध आत्मा, चिन्मात्रशुद्धनयस्य तावन्मात्रनिरूपणात्मकत्वात् । अयमेक एव च ध्रुवत्वादुपलब्धव्यः । किमन्यैरध्वनीनाङ्गसङ्गच्छमानानेकमार्गपादपच्छायास्थानीयैरध्रुवैः ।।१९२।।
पादेयत्वेन भावये । स कः । अहं अहं कर्ता । कं कर्मतापन्नम् । अप्पगं सहजपरमाह्ना-----
दैकलक्षणनिजात्मानम् । किंविशिष्टम् । सुद्धं रागादिसमस्तविभावरहितम् । पुनरपि किंविशिष्टम् । धुवं
टङ्कोत्कीर्णज्ञायकैकस्वभावत्वेन ध्रुवमविनश्वरम् । पुनरपि कथंभूतम् । एवं णाणप्पाणं दंसणभूदं एवं
बहुविधपूर्वोक्तप्रकारेणाखण्डैकज्ञानदर्शनात्मकम् । पुनश्च किंरूपम् । अदिंदियं अतीन्द्रियं, मूर्तविनश्वरा-
नेकेन्द्रियरहितत्वेनामूर्ताविनश्वरेकातीन्द्रियस्वभावम् । पुनश्च कीद्रशम् । महत्थं मोक्षलक्षणमहापुरुषार्थ-
साधकत्वान्महार्थम् । पुनरपि किंस्वभावम् । अचलं अतिचपलचञ्चलमनोवाक्कायव्यापाररहितत्वेन
स्वस्वरूपे निश्चलं स्थिरम् । पुनरपि किंविशिष्टम् । अणालंबं स्वाधीनद्रव्यत्वेन सालम्बनं भरितावस्थमपि
समस्तपराधीनपरद्रव्यालम्बनरहितत्वेन निरालम्बनमित्यर्थः ।।१९२।। अथात्मनः पृथग्भूतं देहादिकम-अथात्मनः पृथग्भूतं देहादिकम-
एकपणुं छे; (४) वळी क्षणविनाशरूपे प्रवर्तता ज्ञेयपर्यायोने (क्षणे क्षणे नाश पामता जणावायोग्य पर्यायोने) ग्रहवा -मूकवानो अभाव होवाथी जे अचळ छे एवा आत्माने ज्ञेयपर्यायोस्वरूप परद्रव्यथी विभाग छे अने *तन्निमित्तक ज्ञानस्वरूप स्वधर्मथी अविभाग छे तेथी तेने एकपणुं छे; (५) वळी नित्यरूपे प्रवर्ततां (शाश्वत एवां) ज्ञेयद्रव्योना आलंबननो अभाव होवाथी जे निरालंब छे एवा आत्माने ज्ञेय परद्रव्योथी विभाग छे अने तन्निमित्तक ज्ञानस्वरूप स्वधर्मथी अविभाग छे तेथी तेने एकपणुं छे.
आ रीते आत्मा शुद्ध छे कारण के चिन्मात्र शुद्धनय मात्र तेटला ज निरूपणस्वरूप छे (अर्थात् चैतन्यमात्र शुद्धनय आत्माने मात्र शुद्ध ज निरूपे छे). अने आ एक ज (शुद्ध आत्मा एक ज) ध्रुवपणाने लीधे उपलब्ध करवायोग्य छे. (रस्ते चालता) मुसाफरना अंग साथे संसर्गमां आवती मार्गनां वृक्षोनी अनेक छाया समान अन्य जे अध्रुव ( – बीजा जे अध्रुव पदार्थो) तेमनाथी शुं प्रयोजन छे?
भावार्थः — आत्मा (१) ज्ञानात्मक, (२) दर्शनरूप, (३) इन्द्रियो विना सर्वने जाणनारो महा पदार्थ, (४) ज्ञेय परपर्यायोने ग्रहतो -मूकतो नहि होवाथी अचळ अने (५) ज्ञेय परद्रव्योनुं आलंबन नहि लेतो होवाथी निरालंब छे; तेथी ते एक छे. आ रीते एक होवाथी ते शुद्ध छे. आवो शुद्ध आत्मा ध्रुव होवाने लीधे ते ज एक उपलब्ध करवायोग्य छे. १९२.
३५६प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
*ज्ञेय पर्यायो जेमनुं निमित्त छे एवुं जे ज्ञान ते -स्वरूप स्वधर्मथी (ज्ञानस्वरूप निज धर्मथी) आत्माने
अभिन्नपणुं छे.