लोको हि मोहसद्भावे ज्ञानशक्तिप्रतिबन्धकसद्भावे च सतृष्णत्वादप्रत्यक्षार्थत्वा- इति । ततः स्थितं शुद्धात्मध्यानाज्जीवो विशुद्धो भवतीति । किंच ध्यानेन किलात्मा शुद्धो जातः तत्र विषये चतुर्विधव्याख्यानं क्रियते । तथाहि — ध्यानं ध्यानसन्तानस्तथैव ध्यानचिन्ता ध्यानान्वय- सूचनमिति । तत्रैकाग्रचिन्तानिरोधो ध्यानम् । तच्च शुद्धाशुद्धरूपेण द्विधा । अथ ध्यानसन्तानः कथ्यते — यत्रान्तर्मुहूर्तपर्यन्तं ध्यानं, तदनन्तरमन्तर्मुहूर्तपर्यन्तं तत्त्वचिन्ता, पुनरप्यन्तर्मुहूर्तपर्यन्तं ध्यानं, पुनरपि तत्त्वचिन्तेति प्रमत्ताप्रमत्तगुणस्थानवदन्तर्मुहूर्तेऽन्तर्मुहूर्ते गते सति परावर्तनमस्ति स ध्यानसन्तानो भण्यते । स च धर्म्यध्यानसंबन्धी । शुक्लध्यानं पुनरुपशमश्रेणिक्षपकश्रेण्यारोहणे भवति । तत्र चाल्पकालत्वात्परावर्तनरूपध्यानसन्तानो न घटते । इदानीं ध्यानचिन्ता कथ्यते – यत्र ध्यानसन्तान- वद्धयानपरावर्तो नास्ति, ध्यानसंबन्धिनी चिन्तास्ति, तत्र यद्यपि क्वापि काले ध्यानं करोति तथापि सा ध्यानचिन्ता भण्यते । अथ ध्यानान्वयसूचनं कथ्यते — यत्र ध्यानसामग्रीभूता द्वादशानुप्रेक्षा अन्यद्वा ध्यानसंबन्धि संवेगवैराग्यवचनं व्याख्यानं वा तत् ध्यानान्वयसूचनमिति । अन्यथा वा चतुर्विधं ध्यानव्याख्यानं – ध्याता ध्यानं फलं ध्येयमिति । अथवार्तरौद्रधर्म्यशुक्लविभेदेन चतुर्विधं ध्यानव्याख्यानं
हवे जेमणे शुद्ध आत्माने उपलब्ध कर्यो छे एवा सकळज्ञानी (सर्वज्ञ) शुं ध्यावे छे एवो प्रश्न सूत्र द्वारा करे छेः —
अन्वयार्थः — [निहतघनघातिकर्मा] जेमणे घनघातिकर्मनो नाश कर्यो छे, [प्रत्यक्षं सर्वभावतत्त्वज्ञः] जे सर्व पदार्थोना स्वरूपने प्रत्यक्ष जाणे छे अने [ज्ञेयान्तगतः] जे ज्ञेयना पारने पामेला छे [असन्देहः श्रमणः] एवा सन्देह रहित श्रमण [कम् अर्थं] कया पदार्थने [ध्यायति] ध्यावे छे?
टीकाः — लोकने (१) मोहनो सद्भाव होवाने लीधे तेम ज (२) ज्ञानशक्तिना
३६२प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
*प्रतिबंधकनो सद्भाव होवाने लीधे, (१) ते तृष्णा सहित छे तेम ज (२) तेने पदार्थो
*ज्ञानावरणीय कर्म ज्ञानशक्तिनुं प्रतिबंधक अर्थात् ज्ञान रोकावामां निमित्तभूत छे.