इह हि सर्वस्यापि स्यात्कारकेतनागमपूर्विकया तत्त्वार्थश्रद्धानलक्षणया द्रष्टया शून्यस्य स्वपरविभागाभावात् कायकषायैः सहैक्यमध्यवसतोऽनिरुद्धविषयाभिलाषतया षड्जीवनिकाय- घातिनो भूत्वा सर्वतोऽपि कृतप्रवृत्तेः सर्वतो निवृत्त्यभावात्तथा परमात्मज्ञानाभावाद् ज्ञेयचक्र- क्रमाक्रमणनिरर्गलज्ञप्तितया ज्ञानरूपात्मतत्त्वैकाग्र्यप्रवृत्त्यभावाच्च संयम एव न तावत् सिद्धयेत् । आगमपूर्विका द्रष्टिः सम्यक्त्वं नास्ति यस्येह लोके संजमो तस्स णत्थि संयमस्तस्य नास्ति इदि भणदि इत्येवं भणति कथयति । किं कर्तृ । सुत्तं सूत्रमागमः । असंजदो होदि किध समणो असंयतः सन् श्रमणस्तपोधनः कथं भवति, न कथमपीति । तथाहि — यदि निर्दोषिनिजपरमात्मैवोपादेय इति रुचिरूपं सम्यक्त्वं नास्ति तर्हि परमागमबलेन विशदैकज्ञानरूपमात्मानं जानन्नपि सम्यग्द्रष्टिर्न भवति, ज्ञानी च न भवति, तद्द्वयाभावे सति पञ्चेन्द्रियविषयाभिलाषषड्जीववधव्यावृत्तोऽपि संयतो न भवति । ततः
अन्वयार्थः — [इह] आ लोकमां [यस्य] जेने [आगमपूर्वा द्रष्टिः] आगमपूर्वक द्रष्टि (-दर्शन) [न भवति] नथी [तस्य] तेने [संयमः] संयम [न अस्ति] नथी [इति] एम [सूत्रं भणति] सूत्र कहे छे; अने [असंयतः] असंयत ते [श्रमणः] श्रमण [कथं भवति] कई रीते होय?
टीकाः — आ लोकमां खरेखर, स्यात्कार जेनुं चिह्न छे एवा आगमपूर्वक १तत्त्वार्थश्रद्धानलक्षणवाळी द्रष्टिथी जे शून्य छे ते बधायने संयम ज प्रथम तो सिद्ध थतो नथी, कारण के (१) स्वपरना विभागना अभावने लीधे काया अने कषायो साथे एकतानो अध्यवसाय करता एवा ते जीवो, (पोताने) २विषयोनी अभिलाषानो निरोध नहि थयो होवाने लीधे छ जीवनिकायना घाती थईने सर्वतः (बधीये तरफथी) प्रवृत्ति करता होवाथी, तेमने सर्वतः निवृत्तिनो अभाव छे (अर्थात् एक्के तरफथी — जराय निवृत्ति नथी), तेम ज (२) तेमने परमात्मज्ञानना अभावने लीधे ज्ञेयसमूहने क्रमे जाणती ३निरर्गळज्ञप्ति
१. तत्त्वार्थश्रद्धानलक्षणवाळी = तत्त्वार्थनुं श्रद्धान जेनुं लक्षण छे एवी. [सम्यग्दर्शननुं लक्षण तत्त्वार्थश्रद्धान छे. ते आगमपूर्वक होय छे. आगमनुं चिह्न ‘स्यात्’कार छे.]
२. जे जीवोने स्वपरनुं भेदज्ञान नथी तेमने भले कदाचित् पांच इन्द्रियोनां विषयोनो संयोग न देखातो
होय, छ जीवनिकायनी द्रव्यहिंसा न देखाती होय अने ए रीते संयोगथी निवृत्ति देखाती होय, तोपण
काया अने कषायो साथे एकता माननारा ते जीवोने खरेखर पांच इन्द्रियोना विषयोनी अभिलाषानो
निरोध नथी, हिंसानो जराय अभाव नथी अने ए रीते परभावथी बिलकुल निवृत्ति नथी.
३. निरर्गळ = अंकुश विनानी; संयम विनानी; निरंकुश; स्वच्छंदी.