अथास्य सिद्धागमज्ञानतत्त्वार्थश्रद्धानसंयतत्वयौगपद्यात्मज्ञानयौगपद्यसंयतस्य कीदृग्लक्षण- मित्यनुशास्ति — समसत्तुबंधुवग्गो समसुहदुक्खो पसंसणिंदसमो । समलोट्ठुकं चणो पुण जीविदमरणे समो समणो ।।२४१।।
संयमः सम्यग्दर्शनज्ञानपुरःसरं चारित्रं, चारित्रं धर्मः, धर्मः साम्यं, साम्यं मोहक्षोभ- विहीनः आत्मपरिणामः । ततः संयतस्य साम्यं लक्षणम् । तत्र शत्रुबन्धुवर्गयोः सुखदुःखयोः प्रशंसानिन्दयोः लोष्टकाञ्चनयोर्जीवितमरणयोश्च समम् अयं मम परोऽयं स्वः, अयमाह्लादोऽयं परितापः, इदं ममोत्कर्षणमिदमपकर्षणमयं ममाकिञ्चित्कर इदमुपकारकमिदं ममात्मधारणमय- क्वापि क्वापि यथासंभवमितिशब्दस्यार्थो ज्ञातव्यः — स श्रमणः संयतस्तपोधनो भवति । यः किंविशिष्टः । शत्रुबन्धुसुखदुःखनिन्दाप्रशंसालोष्टकाञ्चनजीवितमरणेषु समः समचित्तः इति । ततः एतदायाति — शत्रु- बन्धुसुखदुःखनिन्दाप्रशंसालोष्टकाञ्चनजीवितमरणसमताभावनापरिणतनिजशुद्धात्मतत्त्वसम्यक्श्रद्धान-
हवे आगमज्ञान-तत्त्वार्थश्रद्धान-संयतत्वना युगपदपणानुं अने आत्मज्ञाननुं युगपद- पणुं जेने सिद्ध थयुं छे एवा आ संयतनुं कयुं लक्षण छे ते उपदेशे छेः —
अन्वयार्थः — [समशत्रुबन्धुवर्गः] शत्रु अने बंधुवर्ग जेने समान छे, [समसुखदुःखः] सुख अने दुःख जेने समान छे, [प्रशंसानिन्दासमः] प्रशंसा अने निंदा प्रत्ये जेने समता छे, [समलोष्टकाञ्चनः] लोष्ट (माटीनुं ढेफुं) अने कांचन जेने समान छे [पुनः] तेम ज [जीवितमरणे समः] जीवित अने मरण प्रत्ये जेने समता छे, [श्रमणः] ते श्रमण छे.
टीकाः — संयम सम्यग्दर्शनज्ञानपूर्वक चारित्र छे; चारित्र धर्म छे; धर्म साम्य छे; साम्य मोहक्षोभरहित आत्मपरिणाम छे. तेथी संयतनुं, साम्य लक्षण छे.
त्यां, (१) शत्रु -बन्धुवर्गमां, (२) सुख -दुःखमां, (३) प्रशंसा -निंदामां, (४) लोष्ट- कांचनमां अने (५) जीवित -मरणमां एकीसाथे, (१) ‘आ मारो पर ( – दुश्मन) छे, आ स्व ( – स्वजन) छे’, (२) ‘आ आह्लाद छे, आ परिताप छे’, (३) ‘आ मारुं उत्कर्षण ( – कीर्ति) छे, आ अपकर्षण ( – अपकीर्ति) छे’, (४) ‘आ मने अकिंचित्कर छे, आ उपकारक
४४८प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-