यदायमात्मा धर्मपरिणतस्वभावः शुद्धोपयोगपरिणतिमुद्वहति तदा निःप्रत्यनीकशक्तितया स्वकार्यकरणसमर्थचारित्रः साक्षान्मोक्षमवाप्नोति । यदा तु धर्मपरिणतस्वभावोऽपि शुभोप- योगपरिणत्या संगच्छते तदा सप्रत्यनीकशक्तितया स्वकार्यकरणासमर्थः कथंचिद्विरुद्ध- कार्यकारिचारित्रः शिखितप्तघृतोपसिक्तपुरुषो दाहदुःखमिव स्वर्गसुखबन्धमवाप्नोति । अतः शुद्धोपयोग उपादेयः शुभोपयोगो हेयः ।।११।। अथ चारित्रपरिणामसंपर्कासंभवादत्यन्तहेयस्याशुभपरिणामस्य फलमालोचयति — असुहोदएण आदा कुणरो तिरियो भवीय णेरइयो ।
दुक्खसहस्सेहिं सदा अभिद्दुदो भमदि अच्चंतं ।।१२।। च द्विधा भवति । तत्र यच्छुद्धसंप्रयोगशब्दवाच्यं शुद्धोपयोगस्वरूपं वीतरागचारित्रं तेन निर्वाणं लभते । निर्विकल्पसमाधिरूपशुद्धोपयोगशक्त्यभावे सति यदा शुभोपयोगरूपसरागचारित्रेण परिणमति तदा
टीकाः — ज्यारे आ आत्मा धर्मपरिणत स्वभाववाळो वर्ततो थको शुद्धोपयोग- परिणतिने वहन करे छे — टकावी राखे छे त्यारे, जे विरोधी शक्ति विनानुं होवाने लीधे पोतानुं कार्य करवाने समर्थ छे एवा चारित्रवाळो होवाथी, (ते) साक्षात् मोक्षने पामे छे; अने ज्यारे ते धर्मपरिणत स्वभाववाळो होवा छतां शुभोपयोगपरिणति साथे जोडाय छे त्यारे, जे ✽
विरुद्ध कार्य करनारुं छे एवा चारित्रवाळो होवाथी, जेम अग्निथी गरम थयेलुं घी जेना उपर छांटवामां आव्युं होय ते पुरुष दाहदुःखने पामे छे तेम, स्वर्गसुखना बंधने पामे छे. आथी शुद्धोपयोग उपादेय छे अने शुभोपयोग हेय छे.
भावार्थः — जेम घी स्वभावे शीतळता उत्पन्न करनारुं होवा छतां गरम घीथी दझाय छे, तेम चारित्र स्वभावे मोक्ष करनारुं होवा छतां सराग चारित्रथी बंध थाय छे. जेम ठंडुं घी शीतळता उत्पन्न करे छे, तेम वीतराग चारित्र साक्षात् मोक्षनुं कारण छे. ११.
हवे चारित्रपरिणाम साथे संपर्क विनानो होवाथी जे अत्यंत हेय छे एवा अशुभ परिणामनुं फळ विचारे छेः —
१८प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
✽ दान, पूजा, पंच -महाव्रत, देवगुरुधर्म प्रत्ये राग इत्यादिरूप जे शुभोपयोग छे ते चारित्रनो विरोधी छे. माटे