एवमेष शुद्धात्मानुरागयोगिप्रशस्तचर्यारूप उपवर्णितः शुभोपयोगः तदयं, शुद्धात्म- प्रकाशिकां समस्तविरतिमुपेयुषां कषायकणसद्भावात्प्रवर्तमानः, शुद्धात्मवृत्तिविरुद्धरागसङ्गत- त्वाद्गौणः श्रमणानां; गृहिणां तु, समस्तविरतेरभावेन शुद्धात्मप्रकाशनस्याभावात्कषायसद्भावा- त्प्रवर्तमानोऽपि, स्फ टिकसम्पर्केणार्कतेजस इवैधसां, रागसंयोगेन शुद्धात्मनोऽनुभवात् क्रमतः परमनिर्वाणसौख्यकारणत्वाच्च, मुख्यः ।।२५४।। गृहस्थानां वा पुनरियमेव चर्या परेत्ति परा सर्वोत्कृष्टेति । ताएव परं लहदि सोक्खं तयैव शुभोपयोगचर्यया परंपरया मोक्षसुखं लभते गृहस्थ इति । तथाहि — तपोधनाः शेषतपोधनानां वैयावृत्त्यं कुर्वाणाः सन्तः कायेन किमपि निरवद्यवैयावृत्त्यं कुर्वन्ति; वचनेन धर्मोपदेशं च । शेषमौषधान्नपानादिकं गृहस्थानामधीनं, तेन कारणेन वैयावृत्त्यरूपो धर्मो गृहस्थानां मुख्यः, तपोधनानां गौणः । द्वितीयं च कारणं — निर्विकारचिच्चमत्कारभावनाप्रतिपक्षभूतेन विषयकषायनिमित्तोत्पन्नेनार्तरौद्रदुर्ध्यानद्वयेन परिणतानां गृहस्थानामात्माश्रितनिश्चयधर्मस्यावकाशो नास्ति, वैयावृत्त्यादिधर्मेण दुर्ध्यानवञ्चना भवति, तपोधनसंसर्गेण निश्चयव्यवहारमोक्षमार्गोपदेशलाभो भवति । ततश्च परंपरया निर्वाणं लभन्ते इत्यभिप्रायः ।।२५४।। एवं शुभोपयोगितपोधनानां शुभानुष्ठानकथनमुख्यतया गाथाष्टकेन द्वितीयस्थलं
अन्वयार्थः — [एषा] आ [प्रशस्तभूता] प्रशस्तभूत [चर्या] चर्या [श्रमणानां] श्रमणोने (गौण) होय छे [वा गृहस्थानां पुनः] अने गृहस्थोने तो [परा] मुख्य होय छे [इति भणिता] एम (शास्त्रोमां) कह्युं छे; [तया एव] तेनाथी ज [परं सौख्यं लभते] (परंपराए) गृहस्थ परम सौख्यने पामे छे.
टीकाः — ए रीते शुद्धात्मानुरागयुक्त प्रशस्तचर्यारूप जे आ शुभोपयोग वर्णववामां आव्यो ते आ शुभोपयोग, शुद्धात्मानी प्रकाशक सर्वविरतिने पामेला श्रमणोने कषायकणना सद्भावने लीधे प्रवर्ततो, गौण होय छे, कारण के ते शुभोपयोग शुद्धात्मपरिणतिथी विरुद्ध एवा राग साथे संबंधवाळो छे; गृहस्थोने तो ते शुभोपयोग, सर्वविरतिना अभाव वडे *शुद्धात्मप्रकाशननो अभाव होवाथी कषायना सद्भावने लीधे प्रवर्ततो होवा छतां पण, मुख्य छे, कारण के — जेम इंधनने स्फटिकना संपर्कथी सूर्यना तेजनो अनुभव थाय छे (अने तेथी क्रमशः सळगी ऊठे छे) तेम — गृहस्थने रागना संयोगथी शुद्धात्मानो अनुभव थाय छे अने (तेथी ते शुभोपयोग) क्रमशः परम निर्वाणसौख्यनुं कारण थाय छे.
भावार्थः — दर्शन -अपेक्षाए तो श्रमणने तेम ज सम्यग्द्रष्टि गृहस्थने शुद्धात्मानो
४६६प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
*चारित्रदशामां वर्ततुं जे उग्र शुद्धात्मप्रकाशन तेने ज अहीं शुद्धात्मप्रकाशन गण्युं छे; तेनो सम्यग्द्रष्टि
गृहस्थने अभाव छे. बाकी दर्शन -अपेक्षाए तो सम्यग्द्रष्टि गृहस्थने पण शुद्धात्मानुं प्रकाशन छे ज.