Pravachansar-Gujarati (Devanagari transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 481 of 513
PDF/HTML Page 512 of 544

 

कहानजैनशास्त्रमाळा ]
चरणानुयोगसूचक चूलिका
४८१

यतः सकलस्यापि विश्ववाचकस्य सल्लक्ष्मणः शब्दब्रह्मणस्तद्वाच्यस्य सकलस्यापि सल्लक्ष्मणो विश्वस्य च युगपदनुस्यूततदुभयज्ञेयाकारतयाधिष्ठानभूतस्य सल्लक्ष्मणो ज्ञातृतत्त्वस्य निश्चयनान्निश्चितसूत्रार्थपदत्वेन निरुपरागोपयोगत्वात् शमितकषायत्वेन बहुशोऽभ्यस्तनिष्कम्पो- पयोगत्वात्तपोऽधिकत्वेन च सुष्ठु संयतोऽपि सप्तार्चिःसङ्गतं तोयमिवावश्यम्भाविविकारत्वात् लौकिकसङ्गादसंयत एव स्यात् ततस्तत्सङ्गः सर्वथा प्रतिषेध्य एव ।।२६८।। अजधागहिदत्था’ इत्यादि गाथापञ्चकम् एवं द्वात्रिंशद्गाथाभिः स्थलपञ्चकेन चतुर्थान्तराधिकारे समुदायपातनिका तद्यथाअथ लौकिकसंसर्गं प्रतिषेधयतिणिच्छिदसुत्तत्थपदो निश्चितानि ज्ञातानि निर्णीतान्यनेकान्तस्वभावनिजशुद्धात्मादिपदार्थप्रतिपादकानि सूत्रार्थपदानि येन स भवति निश्चित- सूत्रार्थपदः, समिदकसाओ परविषये क्रोधादिपरिहारेण तथाभ्यन्तरे परमोपशमभावपरिणतनिजशुद्धात्म- भावनाबलेन च शमितकषायः, तवोधिगो चावि अनशनादिबहिरङ्गतपोबलेन तथैवाभ्यन्तरे शुद्धात्मतत्त्व- भावनाविषये प्रतपनाद्विजयनाच्च तपोऽधिकश्चापि सन् स्वयं संयतः कर्ता लोगिगजणसंसग्गं ण चयदि जदि लौकिकाः स्वेच्छाचारिणस्तेषां संसर्गो लौकिकसंसर्गस्तं न त्यजति यदि चेत् संजदो ण हवदि तर्हि संयतो न भवतीति अयमत्रार्थःस्वयं भावितात्मापि यद्यसंवृतजनसंसर्गं न त्यजति तदातिपरिचयादग्निसङ्गतं जलमिव विकृतिभावं गच्छतीति ।।२६८।।

टीकाः(१) विश्वनो वाचक ‘सत्’लक्षणवाळो एवो जे आखोय शब्दब्रह्म अने ते शब्दब्रह्मनुं वाच्य ‘सत्’लक्षणवाळुं एवुं जे आखुंय विश्व ते बन्नेना ज्ञेयाकारो पोतानामां युगपद् गुंथाई जवाथी (ज्ञातृतत्त्वमां एकीसाथे जणाता होवाथी) ते बन्नेना +अधिष्ठानभूतएवा ‘सत्’लक्षणवाळा ज्ञातृतत्त्वनो निश्चय कर्यो होवाथी ‘सूत्रो अने अर्थोना पदने (अधिष्ठानने) जेणे निश्चित करेल छे एवो’ होय, (२) निरुपराग उपयोगने लीधे ‘कषायोने जेणे शमाव्या छे एवो’ होय अने (३) निष्कंप उपयोगनो *बहुशः अभ्यास करवाथी ‘अधिक तपवाळो’ होयए रीते (आ त्रण कारणे) जे जीव सारी रीते संयत होय, ते (जीव) पण लौकिकसंगथी (लौकिक जनना संगथी) असंयत ज थाय छे, कारण के अग्निनी संगतिमां रहेला पाणीनी माफक तेने विकार अवश्यंभावी छे. माटे लौकिकसंग सर्वथा निषेध्य ज छे.

भावार्थःजे जीव संयत होय, एटले के (१) जेणे शब्दब्रह्मने अने तेना वाच्यरूप समस्त पदार्थोने जाणनार ज्ञातृतत्त्वनो निर्णय कर्यो होय, (२) जेणे कषायोने शमाव्या होय अने (३) जे अधिक तपवाळो होय, ते जीव पण लौकिक जनना संगथी असंयत ज थाय छे; कारण के जेम अग्निना संगथी पाणीमां गरमपणारूप विकार अवश्य थाय छे, तेम लौकिक जनना संगने नहि छोडनार संयतने असंयतपणारूप विकार अवश्य थाय छे. माटे लौकिक जनोनो संग सर्व प्रकारे त्याज्य ज छे. २६८.

शब्दब्रह्मनुं अने विश्वनुं अधिष्ठान (आधार) कहेल छे. संयत जीवने एवा ज्ञातृतत्त्वनो निश्चय होय छे.

प्र. ६१

+ ज्ञातृतत्त्वनो स्वभाव शब्दब्रह्मने अने तेना वाच्यरूप विश्वने युगपद् जाणवानो छे तेथी ते अपेक्षाए ज्ञातृतत्त्वने

* बहुशः = (१) घणो; खूब; बहु. (२) वारंवार.