अपदेसं सपदेसं मुत्तममुत्तं च पज्जयमजादं । पलयं गदं च जाणदि तं णाणमदिंदियं भणियं ।।४१।।
पदार्थेषु कालान्तरितरामरावणादिषु स्वभावान्तरितभूतादिषु तथैवातिसूक्ष्मेषु परचेतोवृत्ति- पुद्गलपरमाण्वादिषु च न प्रवर्तते । कस्मादिति चेत् । इन्द्रियाणां स्थूलविषयत्वात्, तथैव मूर्तविषयत्वाच्च । ततः कारणादिन्द्रियज्ञानेन सर्वज्ञो न भवति । तत एव चातीन्द्रियज्ञानोत्पत्तिकारणं
रागादिविकल्परहितं स्वसंवेदनज्ञानं विहाय पञ्चेन्द्रियसुखसाधनभूतेन्द्रियज्ञाने नानामनोरथविकल्प- जालरूपे मानसज्ञाने च ये रतिं कुर्वन्ति ते सर्वज्ञपदं न लभन्ते इति सूत्राभिप्रायः ।।४०।।
anAgat padArthane ane indriyane) yathoktalakShaN ( – yathoktasvarUp, upar kahyo tevA) 1grAhya- grAhakasambandhano asambhav chhe.
bhAvArtha — indriyagnAn, indriy sAthe padArthano (arthAt viShayI sAthe viShayano) sannikarSha – sambandh thAy to ja, (ane te paN avagrah -IhA -avAy -dhAraNArUp kramathI) padArthane jANI shake chhe. naShTa ane anutpanna padArthonI sAthe indriyano sannikarSha nahi hovAthI indriyagnAn temane jANI shakatun nathI. mATe indriyagnAn hIn chhe, hey chhe. 40.
have, atIndriy gnAn mATe je je kahevAmAn Ave te te (badhun) sambhave chhe em spaShTa kare chhe —
anvayArtha — [अप्रदेशं] je gnAn apradeshane, [सप्रदेशं] sapradeshane, [मूर्तं] mUrtane, [अमूर्तं च] ane amUrtane, [अजातं] tathA anutpanna [च] tem ja [प्रलयं गतं] naShTa [पर्यायं] paryAyane [जानाति] jANe chhe, [तत् ज्ञानं] te gnAn [अतीन्द्रियं] atIndriy [भणितम्] kahevAmAn Avyun chhe.
1. indriyagochar padArtha grAhya chhe ane indriy grAhak chhe.