दाह्यमदहन् समस्तदाह्यहेतुकसमस्तदाह्याकारपर्यायपरिणतसकलैकदहनाकारमात्मानं दहन इव समस्तज्ञेयहेतुकसमस्तज्ञेयाकारपर्यायपरिणतसकलैकज्ञानाकारमात्मानं चेतनत्वात् स्वानुभव- प्रत्यक्षत्वेऽपि न परिणमति । एवमेतदायाति यः सर्वं न जानाति स आत्मानं न जानाति ।।४८।।
ज्ञेयद्रव्यम् । किंविशिष्टम् । सपज्जयं अनन्तपर्यायसहितम् । कतिसंख्योपेतम् । एगं वा एकमपीति । तथा
हि ---आकाशद्रव्यं तावदेकं, धर्मद्रव्यमेकं, तथैवाधर्मद्रव्यं च, लोकाकाशप्रमितासंख्येयकालद्रव्याणि, ततोऽनन्तगुणानि जीवद्रव्याणि, तेभ्योऽप्यनन्तगुणानि पुद्गलद्रव्याणि । तथैव सर्वेषां प्रत्येकमनन्त- पर्यायाः, एतत्सर्वं ज्ञेयं तावत्तत्रैकं विवक्षितं जीवद्रव्यं ज्ञातृ भवति । एवं तावद्वस्तुस्वभावः । तत्र यथा
दहनः समस्तं दाह्यं दहन् सन् समस्तदाह्यहेतुकसमस्तदाह्याकारपर्यायपरिणतसकलैकदहनस्वरूपमुष्ण- परिणततृणपर्णाद्याकारमात्मानं (स्वकीयस्वभावं) परिणमति, तथायमात्मा समस्तं ज्ञेयं जानन् सन् समस्तज्ञेयहेतुकसमस्तज्ञेयाकारपर्यायपरिणतसकलैकाखण्डज्ञानरूपं स्वकीयमात्मानं परिणमति जानाति परिच्छिनत्ति । यथैव च स एव दहनः पूर्वोक्त लक्षणं दाह्यमदहन् सन् तदाकारेण न परिणमति, तथाऽऽत्मापि पूर्वोक्तलक्षणं समस्तं ज्ञेयमजानन् पूर्वोक्तलक्षणमेव सकलैकाखण्डज्ञानाकारं स्वकीयमात्मानं न परिणमति न जानाति न परिच्छिनत्ति । अपरमप्युदाहरणं दीयते ---यथा कोऽप्यन्धक आदित्यप्रकाश्यान् पदार्थानपश्यन्नादित्यमिव, प्रदीपप्रकाश्यान् पदार्थानपश्यन् प्रदीपमिव, दर्पणस्थ- बिम्बान्यपश्यन् दर्पणमिव, स्वकीयदृष्टिप्रकाश्यान् पदार्थानपश्यन् हस्तपादाद्यवयवपरिणतं स्वकीय- देहाकारमात्मानं स्वकीयदृष्टया न पश्यति, तथायं विवक्षितात्मापि केवलज्ञानप्रकाश्यान् पदार्थानजानन्
dAhyane nahi dahato agni samastadAhyahetuk samastadAhyAkAraparyAye pariNamelun sakaL ek dahan jeno AkAr chhe evA potArUpe pariNamato nathI tem, samastagneyahetuk samasta- gneyAkAraparyAye pariNamelun sakaL ek gnAn jeno AkAr chhe evA potArUpe — pote chetanapaNAne lIdhe svAnubhav -pratyakSha hovA chhatAn paN — pariNamato nathI (arthAt potAne paripUrNapaNe anubhavato nathI — jANato nathI). A rIte em phalit thAy chhe ke je sarvane jANato nathI te potAne ( – AtmAne) jANato nathI.
bhAvArtha — je agni kAShTa, tRuN, parNa vagere samasta dAhyane dahato ( – bALato) nathI, teno dahanasvabhAv (kAShTAdi samasta dAhya jenun nimitta chhe evA) samastadAhyAkAraparyAye nahi pariNamato hovAthI adhUrArUpe pariName chhe — paripUrNarUpe pariNamato nathI, tethI paripUrNa ek dahan jenun svarUp chhe evo te agni potApaNe ja pUrNa rIte pariNamato nathI; tevI ja rIte je AtmA samasta dravya -paryAyarUp samastagneyane jANato nathI, tenun gnAn (samasta gney jenun nimitta chhe evA) samastagneyAkAraparyAye nahi pariNamatun hovAthI adhUrArUpe pariName chhe — paripUrNarUpe pariNamatun nathI, tethI paripUrNa ek gnAn jenun svarUp chhe evo te AtmA potApaNe ja pUrNa rIte pariNamato nathI arthAt potAne
82pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-