Show bookmarks Hide bookmarks

समुदायात्मना द्रव्येणाभिनिर्वृत्तत्वाद्द्रव्यमयः । द्रव्याणि तु पुनरेकाश्रयविस्तारविशेषात्मकै- र्गुणैरभिनिर्वृत्तत्वाद्गुणात्मकानि । पर्यायास्तु पुनरायतविशेषात्मका उक्तलक्षणैर्द्रव्यैरपि गुणैरप्य- भिनिर्वृत्तत्वाद्द्रव्यात्मका अपि गुणात्मका अपि । तत्रानेकद्रव्यात्मकैक्यप्रतिपत्तिनिबन्धनो द्रव्यपर्यायः । स द्विविधः, समानजातीयोऽसमानजातीयश्च । तत्र समानजातीयो नाम यथा अनेकपुद्गलात्मको द्वयणुकस्त्र्यणुक इत्यादि; असमानजातीयो नाम यथा जीवपुद्गलात्मको ततश्च ‘अत्थित्तणिच्छिदस्स हि’ इत्याद्येकपञ्चाशद्गाथापर्यन्तं विशेषभेदभावना चेति द्वितीयमहाधिकारे समुदायपातनिका । अथेदानीं सामान्यज्ञेयव्याख्यानमध्ये प्रथमा नमस्कारगाथा, द्वितीया द्रव्यगुण- पर्यायव्याख्यानगाथा, तृतीया स्वसमयपरसमयनिरूपणगाथा, चतुर्थी द्रव्यस्य सत्तादिलक्षणत्रय- सूचनगाथा चेति पीठिकाभिधाने प्रथमस्थले स्वतन्त्रगाथाचतुष्टयम् । तदनन्तरं ‘सब्भावो हि सहावो’ इत्यादिगाथाचतुष्टयपर्यन्तं सत्तालक्षणव्याख्यानमुख्यत्वं, तदनन्तरं ‘ण भवो भंगविहीणो’ इत्यादि- गाथात्रयपर्यन्तमुत्पादव्ययध्रौव्यलक्षणकथनमुख्यता, ततश्च ‘पाडुब्भवदि य अण्णो’ इत्यादिगाथाद्वयेन ¹

dravyamay ( – dravyasvarUp) chhe. vaLI dravyo ³ek jemano Ashray chhe evA vistAravisheShosvarUp guNothI rachAyelAn ( – guNonAn banelAn) hovAthI guNAtmak chhe. vaLI paryAyo — ke jeo AyatavisheShosvarUp chhe teo — jemanAn lakShaN (upar) kahevAmAn AvyAn evAn dravyothI tem ja guNothI rachAyel hovAthI dravyAtmak paN chhe, guNAtmak paN chhe. temAn, anekadravyAtmak ekatAnI ⁴pratipattinA kAraNabhUt dravyaparyAy chhe. te dvividh chhe (1) samAnajAtIy ane (2) asamAnajAtIy. tyAn, (1) samAnajAtIy te — jevA ke anekapudgalAtmak ⁵dvi -aNuk,

1. vistArasAmAnyasamudAy = vistArasAmAnyarUp samudAy. vistAr eTale pahoLAI. dravyanA pahoLAI- apekShAnA ( – ek sAthe rahenArA, sahabhAvI) bhedone ( – vistAravisheShone) guNo kahevAmAn Ave chhe; jem ke gnAn, darshan, chAritra vagere jIvadravyanA vistAr -visheSho arthAt guNo chhe. te vistAr- visheShomAn rahelA visheShapaNAne gauN karIe to e badhAmAn ek AtmApaNArUp sAmAnyapaNun bhAse
chhe. A vistArasAmAnya (athavA vistArasAmAnyasamudAy) te dravya chhe.

2. AyatasAmAnyasamudAy = AyatasAmAnyarUp samudAy. Ayat eTale lambAI arthAt kAL -apekShit pravAh. dravyanA lambAI -apekShAnA ( – ek pachhI ek pravartatA, kramabhAvI, kAL -apekShit) bhedone ( – AyatavisheShone) paryAyo kahevAmAn Ave chhe. te kramabhAvI paryAyomAn pravartatA visheShapaNAne gauN karIe to ek dravyapaNArUp sAmAnyapaNun ja bhAse chhe. A AyatasAmAnya (athavA
AyatasAmAnyasamudAy) te dravya chhe.

3. anant guNono Ashray ek dravya chhe.
4. pratipatti = prApti; gnAn; svIkAr.
5. dvi -aNuk = be aNuno banelo skandh