स्वभावसंभावनसमर्थतया पर्यायमात्राशक्तिमत्यस्यात्मनः स्वभाव एव स्थितिमासूत्रयन्ति, ते खलु सहजविजृम्भितानेकान्तदृष्टिप्रक्षपितसमस्तैकान्तदृष्टिपरिग्रहग्रहा मनुष्यादिगतिषु तद्विग्रहेषु चाविहिताहङ्कारममकारा अनेकापवरकसंचारितरत्नप्रदीपमिवैकरूपमेवात्मानमुपलभमाना अविचलितचेतनाविलासमात्रमात्मव्यवहारमुररीकृत्य क्रोडीकृतसमस्तक्रियाकुटुम्बकं मनुष्य- व्यवहारमनाश्रयन्तो विश्रान्तरागद्वेषोन्मेषतया परममौदासीन्यमवलंबमाना निरस्तसमस्त- परद्रव्यसंगतितया स्वद्रव्येणैव केवलेन संगतत्वात्स्वसमया जायन्ते । अतः स्वसमय एवात्मन- स्तत्त्वम् ।।९४।।
निरताः जीवाः परसमइग त्ति णिद्दिट्ठा ते परसमया इति निर्दिष्टाः क थिताः । तथाहितथाहि —
मनुष्यादिपर्यायरूपोऽहमित्यहङ्कारो भण्यते, मनुष्यादिशरीरं तच्छरीराधारोत्पन्नपञ्चेन्द्रियविषयसुखस्वरूपं च ममेति ममकारो भण्यते, ताभ्यां परिणताः ममकाराहङ्काररहितपरमचैतन्यचमत्कारपरिणतेश्च्युता ये ते क र्मोदयजनितपरपर्यायनिरतत्वात्परसमया मिथ्यादृष्टयो भण्यन्ते । आदसहावम्हि ठिदा ये पुनरात्मस्वरूपे स्थितास्ते सगसमया मुणेदव्वा स्वसमया मन्तव्या ज्ञातव्या इति । तद्यथातद्यथा — अनेकापवरक संचारितैक -
रत्नप्रदीप इवानेक शरीरेष्वप्येकोऽहमिति दृढसंस्कारेण निजशुद्धात्मनि स्थिता ये ते क र्मोदयजनित- पर्यायपरिणतिरहितत्वात्स्वसमया भवन्तीत्यर्थः ।।९४।। अथ द्रव्यस्य सत्तादिलक्षणत्रयं सूचयति —
AtmAnA svabhAvamAn ja sthiti kare chhe ( – lIn thAy chhe), teo — jemaNe sahaj -khIlelI anekAntadraShTi vaDe samasta ekAntadraShTinA 1parigrahanA Agraho ( – pakaDo) prakShIN karyA chhe evA — manuShyAdi gatiomAn ane te gationAn sharIromAn ahankAr -mamakAr nahi karatAn anek oraDAomAn 2sanchArit ratnadIpakanI mAphak ekarUp ja AtmAne upalabdha karatA thakA ( – anubhavatA thakA), avichalitachetanAvilAsamAtra AtmavyavahArane angIkAr karIne, jemAn samasta kriyAkalApane bheTavAmAn Ave chhe evA manuShyavyavahArano Ashray nahi karatA thakA, rAgadveShanA 3unmeSh aTakI gayA hovAne lIdhe param udAsInatAne avalambatA thakA, samasta paradravyanI sangati dUr karI hovAne lIdhe kevaL svadravya sAthe sangatapaNun hovAthI kharekhar 4svasamay thAy chhe arthAt svasamayarUpe pariName chhe.
mATe svasamay ja AtmAnun tattva chhe. pra. 22
1. parigrah = svIkAr; angIkAr.
2. sanchArit = laI javAmAn AvatA. (jem judA judA oraDAmAn laI javAmAn Avato ratnadIpak ekarUp
ja chhe, te bilakul oraDArUp thato nathI ane oraDAnI kriyA karato nathI, tem judAn judAn sharIromAn
praveshato AtmA ekarUp ja chhe, te bilakul sharIrarUp nathI ane sharIranI kriyA karato nathI – Am gnAnI jANe chhe.)
3. unmeSh = pragaT thavun te; prAkaTya; sphuraN.
4. je jIv sva sAthe ekapaNAnI mAnyatApUrvak (sva sAthe) joDAy tene svasamay kahevAmAn Ave chhe.