इह हि यो नाम वस्तुनो जन्मक्षणः स जन्मनैव व्याप्तत्वात् स्थितिक्षणो नाशक्षणश्च न भवति । यश्च स्थितिक्षणः स खलूभयोरन्तरालदुर्ललितत्वाज्जन्मक्षणो नाशक्षणश्च न भवति । यश्च नाशक्षणः स तूत्पद्यावस्थाय च नश्यतो जन्मक्षणः स्थितिक्षणश्च न भवति । इत्युत्पादादीनां वितर्क्यमाणः क्षणभेदो हृदयभूमिमवतरति । अवतरत्येवं यदि द्रव्यमात्म- नैवोत्पद्यते आत्मनैवावतिष्ठते आत्मनैव नश्यतीत्यभ्युपगम्यते । तत्तु नाभ्युपगतम् । पर्यायाणा- द्रव्यार्थिकनयेन सर्वं द्रव्यं भवति । पूर्वोक्तोत्पादादित्रयस्य तथैव स्वसंवेदनज्ञानादिपर्यायत्रयस्य चानुगताकारेणान्वयरूपेण यदाधारभूतं तदन्वयद्रव्यं भण्यते, तद्विषयो यस्यस भवत्यन्वयद्रव्यार्थिकनयः । यथेदं ज्ञानाज्ञानपर्यायद्वये भङ्गत्रयं व्याख्यातं तथापि सर्वद्रव्यपर्यायेषु यथासंभवं ज्ञातव्यमित्य- भिप्रायः ।।१०१।। अथोत्पादादीनां पुनरपि प्रकारान्तरेण द्रव्येण सहाभेदं समर्थयति समयभेदं च निराकरोति — समवेदं खलु दव्वं समवेतमेकीभूतमभिन्नं भवति खलु स्फु टम् । किम् । आत्मद्रव्यम् । कैः सह । संभवठिदिणाससण्णिदट्ठेहिं सम्यक्त्वज्ञानपूर्वकनिश्चलनिर्विकारनिजात्मानुभूतिलक्षणवीतरागचारित्र- पर्यायेणोत्पादः तथैव रागादिपरद्रव्यैकत्वपरिणतिरूपचारित्रपर्यायेण नाशस्तदुभयाधारात्मद्रव्यत्वावस्था-

anvayArtha — [द्रव्यं] dravya [एकस्मिन् च एव समये] ek ja samayamAn [संभव- स्थितिनाशसंज्ञितैः अर्थैः] utpAd, sthiti ane nAsh nAmanA ¹artho sAthe [ खलु ] kharekhar [समवेतं] ²samavet (ekamek) chhe; [तस्मात्] tethI [तत् त्रितयं] e ³trik [ खलु ] kharekhar [द्रव्यं] dravya chhe.

TIkA — (pratham shankA upasthit karavAmAn Ave chhe) ahIn (vishvamAn), vastunI je janmakShaN hoy te, janmathI ja vyApta hovAthI, sthitikShaN ane nAshakShaN na hoy ( – judI hoy); je sthitikShaN hoy te, bannenA antarALamAn (arthAt utpAdakShaN ane nAshakShaNanI vachche) draDhapaNe rahetI hovAthI, janmakShaN ane nAshakShaN na hoy; ane je nAshakShaN hoy te, vastu UpajIne ane TakIne pachhI nAsh pAmatI hovAthI, janmakShaN ane sthitikShaN na hoy. — Am dalIlathI vichAratAn utpAdAdikano kShaNabhed hRudayabhUmimAn Utare chhe (arthAt utpAdano samay, sthitino samay ane nAshano samay bhinnabhinna hoy, ek na hoy — em vAt hRudayamAn bese chhe). 1. artho = padArtho. (87mI gAthAmAn samajAvyA pramANe paryAy paN artha chhe.) 2. samavet = samavAyavALun; tAdAtmyapUrvak joDAyelun; ekamek. 3. trik = traNano samudAy. (utpAd, vyay ane dhrauvya e traNano samudAy kharekhar dravya ja chhe.)