नानात्वाभ्याम् । यदा खलु भङ्गोत्पादयोरेकत्वं तदा पूर्वपक्षः, यदा तु नानात्वं तदोत्तरः । तथाहि — यथा य एव घटस्तदेव कुण्डमित्युक्ते घटकुण्डस्वरूपयोरेकत्वासंभवात्तदुभयाधारभूता मृत्तिका संभवति, तथा य एव संभवः स एव विलय इत्युक्ते संभवविलय- स्वरूपयोरेकत्वासंभवात्तदुभयाधारभूतं ध्रौव्यं संभवति । ततो देवादिपर्याये संभवति मनुष्यादि- पर्याये विलीयमाने च य एव संभवः स एव विलय इति कृत्वा तदुभयाधारभूतं ध्रौव्यवज्जीवद्रव्यं संभाव्यत एव । ततः सर्वदा द्रव्यत्वेन जीवष्टङ्कोत्कीर्णोऽवतिष्ठते । अपि च यथाऽन्यो घटोऽन्यत्कुण्डमित्युक्ते तदुभयाधारभूताया मृत्तिकाया अन्यत्वासंभवात् घटकुण्ड- स्वरूपे संभवतः, तथान्यः संभवोऽन्यो विलय इत्युक्ते तदुभयाधारभूतस्य ध्रौव्यस्यान्यत्वा- भङ्गसमुद्भवो यत्र संभवति क्षणभङ्गसमुद्भवस्तस्मिन्क्षणभङ्गसमुद्भवे विनश्वरे पर्यायार्थिकनयेन जने लोके जगति कश्चिदपि, तस्मान्नैव जायते न चोत्पद्यत इति हेतुं वदति । जो हि भवो सो विलओ द्रव्यार्थिकनयेन यो हि भवस्स एव विलयो यतः कारणात् । तथाहि – मुक्तात्मनां य एव सकलविमलकेवलज्ञानादिरूपेण मोक्षपर्यायेण भव उत्पादः स एव निश्चयरत्त्त्त्त्नत्रयात्मकनिश्चयमोक्षमार्गपर्यायेण विलयो विनाशस्तौ च मोक्षपर्यायमोक्षमार्गपर्यायौ कार्यकारणरूपेण भिन्नौ, तदुभयाधारभूतं यत्परमात्मद्रव्यं तदेव, मृत्पिण्ड- sAthe (paN) joDAyelo chhe. ane A virodh pAmatun nathI; kAraN ke udbhav ne vilayanun ekapaNun ane anekapaNun chhe. jyAre udbhav ne vilayanun ekapaNun chhe tyAre pUrva pakSha chhe, ane anekapaNun chhe tyAre uttar pakSha chhe (arthAt jyAre udbhav ne vilayanA ekapaNAnI apekShA levAmAn Ave tyAre ‘koI utpanna thatun nathI ne nAsh pAmatun nathI’ e pakSha phalit thAy chhe, ane jyAre udbhav ne vilayanA anekapaNAnI apekShA levAmAn Ave tyAre kShaNe kShaNe thatA vinAsh ne utpAdano pakSha phalit thAy chhe). te A pramANe —

jem ‘je ghaDo chhe te ja kUnDun chhe’ em kahevAmAn AvatAn, ghaDAnA svarUpanun ne kUnDAnA svarUpanun ekapaNun asambhavit hovAthI te bannenA AdhArabhUt mATI pragaT thAy chhe, tem ‘je udbhav chhe te ja vilay chhe’ em kahevAmAn AvatAn, udbhavanA svarUpanun ne vilayanA svarUpanun ekapaNun asambhavit hovAthI te bannenA AdhArabhUt dhrauvya pragaT thAy chhe; tethI devAdiparyAy utpanna thatAn ne manuShyAdiparyAy naShTa thatAn, ‘je udbhav chhe te ja vilay chhe’ em gaNavAthI (arthAt evI apekShA levAthI) te bannenA AdhArabhUt dhrauvyavALun jIvadravya pragaT thAy chhe ( – khyAlamAn Ave chhe). mATe sarvadA dravyapaNe jIv TankotkIrNa rahe chhe.

ane vaLI, jem ‘anya ghaDo chhe ane anya kUnDun chhe’ em kahevAmAn AvatAn, te bannenA AdhArabhUt mATInun anyapaNun ( – bhinnabhinnapaNun) asambhavit hovAthI ghaDAnun ne kUnDAnun svarUp ( – bannenAn bhinnabhinna svarUp) pragaT thAy chhe, tem ‘anya udbhav chhe ane

236pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-