अर्थविकल्पस्तावत् ज्ञानम् । तत्र कः खल्वर्थः । स्वपरविभागेनावस्थितं विश्वम् । विकल्पस्तदाकारावभासनम् । यस्तु मुकुरुन्दहृदयाभोग इव युगपदवभासमानस्वपराकारोऽर्थ- विकल्पस्तद् ज्ञानम् । क्रियमाणमात्मना कर्म, क्रियमाणः खल्वात्मना प्रतिक्षणं तेन तेन भावेन भवता यः तद्भावः स एव कर्मात्मना प्राप्यत्वात् । तत्त्वेकविधमपि द्रव्यकर्मोपाधिसन्निधि- सद्भावासद्भावाभ्यामनेकविधम् । तस्य कर्मणो यन्निष्पाद्यं सुखदुःखं तत्कर्मफलम् । तत्र द्रव्यकर्मोपाधिसान्निध्यासद्भावात्कर्म तस्य फलमनाकुलत्वलक्षणं प्रकृतिभूतं सौख्यं, यत्तु द्रव्यकर्मोपाधिसान्निध्यसद्भावात्कर्म तस्य फलं सौख्यलक्षणाभावाद्विकृतिभूतं दुःखम् । एवं ज्ञानकर्मकर्मफलस्वरूपनिश्चयः ।।१२४।। परिच्छित्तिसमर्थो विकल्पः विकल्पलक्षणमुच्यते । स एव ज्ञानं ज्ञानचेतनेति । कम्मं जीवेण जं समारद्धं कर्म जीवेन यत्समारब्धम् । बुद्धिपूर्वकमनोवचनकायव्यापाररूपेण जीवेन यत्सम्यक्कर्तृमारब्धं तत्कर्म
TIkA — pratham to, arthavikalpa te gnAn chhe. tyAn, artha eTale shun? sva -paranA vibhAgapUrvak rahelun *vishva te artha. tenA AkAronun 1avabhAsan te vikalpa. ane darpaNanA nij vistAranI mAphak (arthAt jem darpaNanA nij vistAramAn sva ne par AkAro ekIsAthe prakAshe chhe tem) jemAn yugapad sva -par AkAro avabhAse chhe evo je arthavikalpa te gnAn.
AtmA vaDe karAtun hoy te karma chhe. pratikShaN (kShaNe kShaNe) te te bhAve bhavatA – thatA – pariNamatA AtmA vaDe kharekhar karAto evo je teno bhAv te ja, AtmA vaDe 2prApya hovAthI, karma chhe. ane te (karma) ek prakAranun hovA chhatAn, dravyakarmarUp upAdhinI nikaTatAnA sadbhAv ane asadbhAvane kAraNe anek prakAranun chhe.
te karma vaDe nipajAvavAmAn AvatAn je sukh -dukh te karmaphaL chhe. tyAn, dravyakarmarUp upAdhinI nikaTatAnA asadbhAvane kAraNe je karma hoy chhe, tenun phaL anAkulatvalakShaN 3prakRitibhUt saukhya chhe; ane dravyakarmarUp upAdhinI nikaTatAnA sadbhAvane kAraNe je karma hoy chhe, tenun phaL 4vikRutibhUt dukh chhe kem ke tyAn saukhyanA lakShaNano abhAv chhe.
A pramANe gnAnanun, karmanun ane karmaphaLanun svarUp nakkI thayun.
244pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*vishva = samasta padArtho — dravyaguNaparyAyo. (padArthomAn sva ne par evA be vibhAg chhe. je jANanAr AtmAnun potAnun hoy te sva chhe ane bIjun badhun par chhe.)
1. avabhAsan = avabhAsavun te; prakAshavun te; jaNAvun te; pragaT thavun te.
2. AtmA potAnA bhAvane prApta kare chhe — pahonche chhe tethI te bhAv ja AtmAnun karma chhe.
3. prakRitibhUt = svabhAvabhUt. (sukh svabhAvabhUt chhe.)
4. vikRutibhUt = vikArabhUt. (dukh vikArabhUt chhe, svabhAvabhUt nathI.)