दव्वं जीवमजीवं जीवो पुण चेदणोवओगमओ । पोग्गलदव्वप्पमुहं अचेदणं हवदि य अजीवं ।।१२७।।
इह हि द्रव्यमेकत्वनिबन्धनभूतं द्रव्यत्वसामान्यमनुज्झदेव तदधिरूढविशेषलक्षण- सद्भावादन्योन्यव्यवच्छेदेन जीवाजीवत्वविशेषमुपढौकते । तत्र जीवस्यात्मद्रव्यमेवैका व्यक्तिः । अजीवस्य पुनः पुद्गलद्रव्यं धर्मद्रव्यमधर्मद्रव्यं कालद्रव्यमाकाशद्रव्यं चेति पञ्च व्यक्तयः । कथनेन द्वितीया चेति ‘आगासमणुणिविट्ठं’ इत्यादिसूत्रद्वयेन सप्तमस्थलम् । तदनन्तरं कालाणुरूपद्रव्यकाल- स्थापनरूपेण ‘उप्पादो पद्धंसो’ इत्यादिगाथात्रयेणाष्टमस्थलमिति विशेषज्ञेयाधिकारे समुदायपातनिका । तद्यथा — अथ जीवाजीवलक्षणमावेदयति — दव्वं जीवमजीवं द्रव्यं जीवाजीवलक्षणं भवति । जीवो पुण चेदणो जीवः पुनश्चेतनः स्वतःसिद्धया बहिरङ्गकारणनिरपेक्षया बहिरन्तश्च प्रकाशमानया नित्यरूपया निश्चयेन परमशुद्धचेतनया, व्यवहारेण पुनरशुद्धचेतनया च युक्तत्वाच्चेतनो भवति । पुनरपि किंविशिष्टः ।
have dravyavisheShanun pragnApan kare chhe (arthAt dravyavisheShone – dravyanA bhedone – jaNAve chhe). temAn (pratham), dravyanA jIv -ajIvapaNArUp visheShane nakkI kare chhe (arthAt dravyanA, jIv ne ajIv evA be bhedo darshAve chhe) —
anvayArtha — [द्रव्यं] dravya [जीवः अजीवः] jIv ane ajIv chhe. [पुनः] tyAn, [चेतनोपयोगमयः] chetanA -upayogamay (chetanAmay tathA upayogamay) te [जीवः] jIv chhe [च] ane [पुद्गलद्रव्यप्रमुखः अचेतनः] pudgaladravyAdik achetan dravyo te [अजीवः भवति] ajIv chhe.
TIkA — ahIn (A vishvamAn) dravya, ekatvanA kAraNabhUt dravyatvasAmAnyane chhoDyA vinA ja, temAn rahelAn visheShalakShaNonA sadbhAvane lIdhe ekabIjAthI judAn pADavAmAn AvatAn jIvapaNArUp ane ajIvapaNArUp visheShane pAme chhe. tyAn jIvano, Atmadravya ja ek bhed chhe; ane ajIvanA, pudgaladravya, dharmadravya, adharmadravya, kALadravya tathA AkAshadravya — e pAnch
252pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-