विशेषलक्षणं जीवस्य चेतनोपयोगमयत्वं; अजीवस्य पुनरचेतनत्वम् । तत्र यत्र स्वधर्मव्यापक- त्वात्स्वरूपत्वेन द्योतमानयानपायिन्या भगवत्या संवित्तिरूपया चेतनया, तत्परिणामलक्षणेन द्रव्यवृत्तिरूपेणोपयोगेन च निर्वृत्तत्वमवतीर्णं प्रतिभाति स जीवः । यत्र पुनरुपयोगसहचरिताया यथोदितलक्षणायाश्चेतनाया अभावाद्बहिरन्तश्चाचेतनत्वमवतीर्णं प्रतिभाति सोऽजीवः ।।१२७।।
उवओगमओ उपयोगमयः अखण्डैकप्रतिभासमयेन सर्वविशुद्धेन केवलज्ञानदर्शनलक्षणेनार्थग्रहणव्यापार-
रूपेण निश्चयनयेनेत्थंभूतशुद्धोपयोगेन, व्यवहारेण पुनर्मतिज्ञानाद्यशुद्धोपयोगेन च निर्वृत्तत्वान्निष्पन्न- त्वादुपयोगमयः । पोग्गलदव्वप्पमुहं अचेदणं हवदि अज्जीवं पुद्गलद्रव्यप्रमुखमचेतनं भवत्यजीवद्रव्यं; पुद्गलधर्माधर्माकाशकालसंज्ञं द्रव्यपञ्चकं पूर्वोक्तलक्षणचेतनाया उपयोगस्य चाभावादजीवमचेतनं
bhed chhe. jIvanun visheShalakShaN chetanA -upayogamayapaNun (chetanAmayapaNun tathA upayogamayapaNun) chhe; ane ajIvanun (visheShalakShaN) achetanapaNun chhe. tyAn, (jIvanA) svadharmomAn vyApanArI hovAthI (jIvanA) svarUpapaNe prakAshatI, avinAshinI, bhagavatI, samvedanarUp chetanA vaDe tathA chetanApariNAmalakShaN, *dravyapariNatirUp upayog vaDe niShpannapaNun ( – rachAyelApaNun, banelApaNun) jemAn Utarelun pratibhAse chhe, te jIv chhe; ane jemAn upayoganI sAthe rahenArI, pratibhAse chhe, te ajIv chhe.
bhAvArtha — dravyapaNArUp sAmAnyanI apekShAe dravyomAn ekapaNun chhe topaN visheShalakShaNonI apekShAe temanA jIv ne ajIv evA be bhed chhe. je (dravya) bhagavatI chetanA vaDe ane chetanAnA pariNAmasvarUp upayog vaDe rachAyel chhe te jIv chhe, ane je (dravya) chetanA rahit hovAthI achetan chhe te ajIv chhe. jIvano ek ja bhed chhe; ajIvanA pAnch bhed chhe. A badhAnno vistAr AgaL Avashe. 127.
have (dravyano) lok -alokapaNArUp visheSh ( – bhed) nakkI kare chhe —
+yathokta lakShaNavALI chetanAno abhAv hovAthI bahAr tem ja andar achetanapaNun Utarelun
*chetanAnA pariNAmasvarUp upayog jIvadravyanI pariNati chhe.
+yathokta lakShaNavALI = kahyA pramANenA lakShaNavALI. (chetanAnun lakShaN upar ja kahevAmAn Avyun chhe.)