इन्द्रियग्राह्याः किल स्पर्शरसगन्धवर्णास्तद्विषयत्वात् । ते चेन्द्रियग्राह्यत्वव्यक्तिशक्ति- वशात् गृह्यमाणा अगृह्यमाणाश्च आ -एकद्रव्यात्मकसूक्ष्मपर्यायात्परमाणोः आ -अनेक- द्रव्यात्मकस्थूलपर्यायात्पृथिवीस्कन्धाच्च सकलस्यापि पुद्गलस्याविशेषेण विशेषगुणत्वेन विद्यन्ते । ते च मूर्तत्वादेव शेषद्रव्याणामसंभवन्तः पुद्गलमधिगमयन्ति । शब्दस्यापीन्द्रियग्राह्यत्वाद्गुणत्वं न खल्वाशङ्कनीयं, तस्य वैचित्र्यप्रपञ्चितवैश्वरूपस्याप्यनेकद्रव्यात्मकपुद्गलपर्यायत्वेनाभ्युप- संबन्धं प्रतिपादयति । दव्वाणममुत्ताणं विशुद्धज्ञानदर्शनस्वभावं यत्परमात्मद्रव्यं तत्प्रभृतीनाममूर्तद्रव्याणां संबन्धिनो भवन्ति । ते के । गुणा अमुत्ता अमूर्ताः गुणाः, केवलज्ञानादय इत्यर्थः । इति मूर्तामूर्तगुणानां लक्षणसंबन्धौ ज्ञातव्यौ ।।१३१।। एवं ज्ञानादिविशेषगुणभेदेन द्रव्यभेदो भवतीति कथनरूपेण द्वितीय- स्थले गाथाद्वयं गतम् । अथ मूर्तपुद्गलद्रव्यस्य गुणानावेदयति — वण्णरसगंधफासा विज्जंते पोग्गलस्स वर्णरसगन्धस्पर्शा विद्यन्ते । कस्य । पुद्गलस्य । कथंभूतस्य । सुहुमादो पुढवीपरियंतस्स य ‘‘पुढवी जलं च छाया चउरिंदियविसयकम्मपरमाणू । छव्विहभेयं भणियं पोग्गलदव्वं जिणवरेहिं’’ ।। इति
anvayArtha — [वर्णरसगंधस्पर्शाः] varNa, ras, gandh ne sparsha ( – e guNo) [सूक्ष्मात्] sUkShmathI mAnDIne [पृथिवीपर्यन्तस्य च] pRithvI paryantanA [पुद्गलस्य] (sarva) pudgalane [विद्यन्ते] hoy chhe; [चित्रः शब्दः] je vividh prakArano shabda [सः] te [पुद्गलः] pudgal arthAt paudgalik paryAy chhe.
TIkA — sparsha, ras, gandh ne varNa indriyagrAhya chhe, kAraN ke teo indriyonA viShayo chhe. teo indriyagrAhyapaNAnI 1vyakti ane shaktine vashe indriyo vaDe bhale grahAtA hoy ke na grahAtA hoy topaN teo ekadravyAtmak sUkShmaparyAyarUp paramANuthI mAnDIne anekadravyAtmak sthUlaparyAyarUp pRithvIskandh sudhInA sarva pudgalane avisheShapaNe visheSh guNo tarIke hoy chhe; ane teo mUrta hovAne lIdhe (pudgal sivAyanAn) bAkInAn dravyone nahi vartatA hovAthI pudgalane jaNAve chhe.
shabda paN indriyagrAhya hovAthI guN hashe em shankA na karavI, kAraN ke te ( shabda) pudgalaparyAy tarIke svIkAravAmAn Ave chhe.
260pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*vichitratA vaDe vishvarUpapaNun (anekAnekaprakArapaNun) darshAvato hovA chhatAn tene anekadravyAtmak
1. paramANu, kArmaNavargaNA vageremAn indriyagrAhyapaNun vyakta nathI topaN shaktirUpe avashya hoy chhe; tethI ja ghaNA paramANuo skandharUpe thaI sthUlapaNun dhAraN karatAn indriyo vaDe jaNAy chhe.
*vichitratA = vividhatA. (shabda bhAShAtmak, abhAShAtmak, prAyogik, vaishrasik – em vividh chhe.)