क्रमेण । यौगपद्येन चेत्, नास्ति यौगपद्यं, सममेकस्य विरुद्धधर्मयोरनवतारात् । क्रमेण चेत्,
नास्ति क्रमः, वृत्त्यंशस्य सूक्ष्मत्वेन विभागाभावात् । ततो वृत्तिमान् कोऽप्यवश्यमनुसर्तव्यः ।
स च समयपदार्थ एव । तस्य खल्वेकस्मिन्नपि वृत्त्यंशे समुत्पादप्रध्वंसौ संभवतः । यो हि यस्य
वृत्तिमतो यस्मिन् वृत्त्यंशे तद्वृत्यंशविशिष्टत्वेनोत्पादः, स एव तस्यैव वृत्तिमतस्तस्मिन्नेव वृत्त्यंशे पूर्ववृत्त्यंशविशिष्टत्वेन प्रध्वंसः । यद्येवमुत्पादव्ययावेकस्मिन्नपि वृत्त्यंशे संभवतः समयपदार्थस्य कथं नाम निरन्वयत्वं, यतः पूर्वोत्तरवृत्त्यंशविशिष्टत्वाभ्यां युगपदुपात्तप्रध्वंसोत्पादस्यापि स्वभावेनाप्रध्वस्तानुत्पन्नत्वादवस्थितत्वमेव न भवेत् । एवमेकस्मिन् वृत्त्यंशे समयपदार्थ- त्रयात्मकः स्वभावः सत्तास्तित्वमिति यावत् । तत्र सम्यगवस्थितः स्वभावसमवस्थितो भवति । तथाहितथाहि –
यथाङ्गुलिद्रव्ये यस्मिन्नेव वर्तमानक्षणे वक्रपर्यायस्योत्पादस्तस्मिन्नेव क्षणे तस्यैवाङ्गुलिद्रव्यस्य पूर्वर्जुपर्यायेण प्रध्वंसस्तदाधारभूताङ्गुलिद्रव्यत्वेन ध्रौव्यमिति द्रव्यसिद्धिः । अथवा स्वस्वभावरूप- सुखेनोत्पादस्तस्मिन्नेव क्षणे तस्यैवात्मद्रव्यस्य पूर्वानुभूताकुलत्वदुःखरूपेण प्रध्वंसस्तदुभयाधारभूत- परमात्मद्रव्यत्वेन ध्रौव्यमिति द्रव्यसिद्धिः । अथवा मोक्षपर्यायरूपेणोत्पादस्तस्मिन्नेव क्षणे रत्नत्रयात्मक- निश्चयमोक्षमार्गपर्यायरूपेण प्रध्वंसस्तदुभयाधारपरमात्मद्रव्यत्वेन ध्रौव्यमिति द्रव्यसिद्धिः । तथा
वर्तमानसमयरूपपर्यायेणोत्पादस्तस्मिन्नेव क्षणे तस्यैव कालाणुद्रव्यस्य पूर्वसमयरूपपर्यायेण प्रध्वंसस्त-
(1) teo (utpAd tathA vinAsh) yugapad chhe ke (2) krame chhe? (1) jo ‘yugapad chhe’ em kahevAmAn Ave to, yugapadpaNun (ghaTatun) nathI kAraN ke ekIvakhate ekane be viruddha dharmo na hoy (arthAt ekIvakhate ek
vRuttyanshane prakAsh ane andhakAranI mAphak utpAd ane vinAsh evA be viruddha dharmo na hoy.) (2) jo ‘krame chhe’ em kahevAmAn Ave to, kram nathI (arthAt kram paN ghaTato nathI) kAraN te vRuttyansh sUkShma hovAthI temAn vibhAgano abhAv chhe. mATe (A rIte samayarUpI vRuttyanshane utpAd tathA vinAsh thavA ashakya hovAthI) koI
kALapadArthane) kharekhar ek vRuttyanshamAn paN utpAd ane vinAsh sambhave chhe; kAraN ke je vRuttimAnane je vRuttyanshamAn te vRuttyanshanI apekShAe je utpAd chhe, te ja (utpAd) te ja vRuttimAnane te ja vRuttyanshamAn pUrva vRuttyanshanI apekShAe vinAsh chhe (arthAt kALapadArthane je vartamAn paryAyanI apekShAe utpAd chhe, te ja pUrva paryAyanI apekShAe vinAsh chhe.)
jo Am utpAd ane vinAsh ek vRuttyanshamAn paN sambhave chhe, to kALapadArtha niranvay kaI rIte hoy, ke jethI pahelAnnA ane pachhInA vRuttyanshanI apekShAe yugapad vinAsh ane utpAd pAmato hovA chhatAn paN svabhAve avinaShTa ane anutpanna hovAthI te
282pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*vRuttimAn avashya shodhavo joIe. ane te (vRuttimAn) kALapadArtha ja chhe. tene ( – te
*vRuttimAn = vRuttivALo; vRuttine dharanAr padArtha.